Yapılandırılmamış Modellere Yeni Bir Yaklaşım: Otogaz Pazarı Örneği

Abstract

Karmaşık sistemlerde, karar verici konumda bulunan insanların, yüz yüze geldikleri problemleri tüm yönleriyle anlamaları büyük önem taşımaktadır. Bu problemler genellikle büyük ölçekli, insan faktörünü içeren, geri beslemeli nedensellikleri ve doğrusal olmayan ilişkileri bünyesinde barındıran “sosyo-ekonomik problemler” olarak karar vericinin karşısına çıkmaktadır. “Yapılandırılmamış problemler” olarak da isimlendirilen bu tip problemlerde karar verici, ilk olarak sistemin davranışını en iyi şekilde öğrenmeli; sistemdeki değişkenlerin sistemin davranışını nasıl etkileyeceğine dair bilgi sahibi olmalıdır ki, en doğru ve sağlıklı kararları verebilsin. Bu çalışmada, karmaşık bir sistemin davranışlarını öğrenmenin en iyi yolu olan “model kurma” üzerinde durulmuştur. Yönetim için bir sistem analizi metodu olan, Forrester’in ortaya attığı “sistem dinamiği” yaklaşımı yardımıyla, örnek problem olarak ele alınan “Türkiye Otogaz Pazarı”nın sistem modeli kurulmuştur. Kantitatif modelleme araçlarından biri olan STELLA yazılım paketi sayesinde Türkiye otogaz pazarını oluşturan elemanlar arasındaki zamana bağlı etkileşimlerin tam olarak anlaşılması mümkün olmuştur.

In complex systems it is very important that decision makers understand the problems they are confronted with exactly. These problems are mostly “socio-economic problems” with a large scale, including human element, feed-back causality and non-linear relations. Dealing with these “unstructered problems” the first thing decion makers should do is learning the system behaviour as well as possible. S/he has to know how different parameters in the systems effect the system behaviour, so that s/he can make right and healthy decisions. In this study it is dwelled on “modelling” which is the best way to learn behaviours of a complex system. Under the auspices of Forrester’s “system dynamics”, as used here which is a method of systems analysis fo management, the system model of “Turkish Autogas Market” is made. With the help of STELLA software, one of the quantitative modelling tools, a better grasp of the time-varying interactions between the major elements of the Turkish autogas market is possible.