Türkiye'de Tasarlanmış Müze Yapıları

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye’de “müze mimarlığı” araştırılmıştır. Belirli bir kültür birikimini barındıran ve sergileyen müzeler, Batı’daki gelişim süreçleri de göz önünde bulundurularak Türkiye özelinde incelenmiştir. Türkiye’ de müze olarak tasarlanan veya başka işlevli yapıların dönüştürülmesi ile elde edilen müze binaları mevcuttur. Bu araştırmanın amacı, müze olarak tasarlanmış projeleri, dönemlerinin siyasi, kültürel hayatı ve mimari anlayışları çerçevesinde değerlendirmektir. Çeşitli yayınlardan, arşivlerden bulunan veya doğrudan yerinde tespit ile ulaşılan sınırlı sayıda proje belgelenip analiz edilmiştir. Türkiye Müzeleri tarihsel olarak dört dönemde incelenmiştir. Dönemlerin eşiklerini belirleyen tarihler, iki temel kriterin gösterdiği farklılaşmalar izlenerek elde edilmiştir. Bu kriterler, müzelerin koleksiyon konuları ve bina özellikleridir ve yıllara göre farklılaşmaları, hazırlanan bir veri tabanı üzerinden izlenmiştir. Buna göre, 1846 - 1923 yılları arasında arkeoloji en önemli koleksiyon konusu olmuş, İstanbul Arkeoloji Müzesi Binası bu dönemde inşa edilmiştir. 1923 – 1960 yılları arasında arkeoloji koleksiyonları hızlı bir artış göstermiş, yeni bir konu olarak etnografya yaygınlaşmış ve çok sayıda depo müze kurulmuştur. 1960 – 1980 yılları arasında arkeoloji ve etnografya etkin olmaya devam etmiş, çok sayıda müze olarak tasarlanmış bina inşa edilmiştir. 1980 sonrasında ise koleksiyon konularında çeşitlilik artmış, başka işlevden (genelde tarihi binalar) dönüştürülmüş müze binaları ciddi bir artış göstermiştir. Çalışmada, Batı’da müze mekanın gelişimine değinildikten sonra, belirlenen tarih aralıklarında Türkiye’de müzecilik konusundaki önemli gelişmeler ve koleksiyon konuları üzerinde durulmuş, müze olarak tasarlanmış bina örnekleri analiz edilmiş ve kent içi konum, görsel kimlik ve iç mekan özelliklerine göre değerlendirilmiştir.

This research aimed to study the museum architecture in Turkey. Museums of Turkey are examined by considering western cases, as well. Although there are both museum buildings designed for museums specifically and transformed from buildings with different functionalities, this study focused on the first type. But limited number of projects are reached in some publications, archives and on-site observations. These projects designed specifically for museums are documented, analyzed and evaluated in the context of political, cultural, economical developments and architectural attitudes of their periods. Turkish museums are examined in four periods. The bounds of the periods are found by observing the changes in two main criteria by using the database that is formed in context of this thesis. These criteria are the collection themes of museums and building properties. According to this examination, archeology was the most important collection theme and İstanbul Archeology Museum was built in the period of 1846 – 1923. Between 1923 and 1960 archeological collections presented an increasing trend, collections of ethnography appeared and a large number of depot museums are constructed. Archeology and ethnography continued to be effective and many designed museums are built in 1960 – 1980 period. The variations in collection themes increased and transformed museum buildings became popular after 1980. In this study, the development of museum spaces in western countries is mentioned. Then, in four different periods, the important developments of Turkish museums and collection themes of them are emphasized, samples of buildings that are designed as museums are documented, analyzed and evaluated according to their locations in the cities, visual identities and interior space installations.