Yaparak öğrenme ve dijital fabrikasyonun kesişimi: Kendi aracını tasarlamak

Abstract

Endüstriyel çağ öncesi yaparak öğrenmeye dayalı ve zanaat odaklı inşaa süreci, endüstriyel çağ sonrasında teknolojinin sağladığı olanaklarla yeniden gündeme gelmiştir. Tasarımcılar, teknolojinin gelişmesiyle birlikte yeni bir dijital zihniyeti benimsemektedir. Tasarıma eklemlenen dijital üretim araçları tasarımcının yeteneklerini artıran, çoğaltan ve zenginleştiren araçlar olarak nitelendirilse de, bu araçların kullanım süreçleri tasarımcının yaratıcı düşünme süreci ile çelişebilmektedir. Tasarım sürecinde kullanılan hemen hemen bütün bilgisayar destekli tasarım ve üretim yöntemleri, kullanıcının bilgisayarda bir dosya oluşturmasıyla başlayıp, kullanıcının dosyayı makineye göndermesiyle sonlanmaktadır. Örneğin tasarım nesnesinin eklemeli olarak üretim sürecinde kullanıcı, süreç üzerinde kısmen malzemenin değişimi üzerinden bir kontrole sahip olsa da dosya gönderildikten sonra sadece izleyiciye dönüşmektedir. Her ne kadar yeni dijital zihniyet benimsenmiş olsa da dijital üretim araçlarının operasyonel mantığının anlaşılmasındaki eksiklik devam etmektedir. Çoğunlukla endüstriyel amaçla kullanılan bu dijital üretim araçları, tasarımda süreçten ziyade son aşamaya dahil edilerek kontrollü ve kesin sonuçlara neden olmaktadır. Sonuç olarak tasarım sürecinde doğrusal bir şekilde araçla kurulan ilişkiler tasarımın keşfetmeye ve yinelemeye dayalı süreci ile arasında bir gerilim barındırmaktadır. Diğer yandan kullanıcılar, dijital fabrikasyon araç üreticisi tarafından beklenmeyen şekillerde bu araçları kullandığında yenilik ve farklı bilgi üretimlerine olanak tanıyor gibi görünmektedir. Gelecekteki tasarım süreçlerinde dijital üretim araçları keşfedici bir şekilde nasıl kullanılır? Bilgisayar destekli tasarım araçlarıyla tasarımcının kurduğu ilişkiyi çözümleyebilmek amacıyla araç kullanıcı (tool-user), araç kırıcı (tool breaker), araç tasarımcısı (tool designer) kavramları önerilmiştir. Böylelikle araştırma bilgisayar destekli üretim araçlarında tasarımcının araç kullanıcı (tool-user) ve araç kırıcı (tool-braker) rolleri keşfe olanak sağlayabilir mi sorusu üzerine temellendirilmiştir. Tez kapsamında lisans düzeyinde dijital fabrikasyon araçlarının tanıldığı bir ders araştırma nesnesi olarak kullanılmıştır. Ders sürecinde dijital fabrikasyon araç ve teknikleriyle karşılaşan mimarlık öğrencilerinin bu araçları kullanma süreçleri araç kullanıcı (tool-user) ve araç tasarımcı (tool-designer) rolleri üzerinden irdelenmiştir. Elde edilen bulgular ve çıktılarla ilişkili olarak öğrencilerin yaratıcılıklarını teşvik eden bükme, parçalama, harmanlama stratejileri belirlenmiştir. Eylem araştırması ile incelenen ders sürecinde bu yaratıcı stratejileri teşvik eden ders, egzersiz, ödev ve konuk içerikleri önerilmiştir. Eylemler sonucunda ders sürecinde üretilen çalışmalar "bükme, parçalama, harmanlama" lensleri üzerinden incelenerek öğrencilerin kullandığı taktikler ortaya çıkarılmıştır. Giriş bölümünde çalışmanın motivasyonu, amaçları ve yöntemi tanımlanmaktadır. İkinci bölümde, mimari tasarımda yaparak öğrenmenin tarihsel süreçteki kırılmaları ve dijital fabrikasyon araçlarının tasarımdaki yerinin güncel durumu tespit edilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde araç ve tasarımcı arasında kurulan ilişkiler, tasarımcının rolünün değişmesi ve kullanılan dijital üretim araçlarının yaratıcılığa etkisi açılarından irdelenmektedir. Dördüncü bölümde, çalışmanın çözümlendiği yöntemi olan eylem araştırması ve yaratıcı düşünme stratejileri açıklanmaktadır. Çalışmanın amacı varolan bilgisayar destekli tasarım ve üretimin tasarım eğitiminde ele alınmasına eleştirel olarak yaklaşmak ve tasarım süreçlerinde araçların yaratıcı keşiflere nasıl dahil olduğuna dair eylem araştırması yöntemiyle kanıtlar bulmaktır. Aynı zamanda tasarım sürecinde araçların rolüne ilişkin teorik bilginin yaparak öğrenme sürecinde farklı stratejilerle nasıl destekleyebileceği üzerine bir çalışma yapmaktır. Tez kapsamında önerilen stratejiler, farklı tasarım süreçlerindeki araç kullanımına ve bunların yaratıcılık üzerine kurulu literatürle nasıl örtüştüğüne bakarak ortaya çıkarılmıştır. Son bölümde ise tasarım ve üretim teknikleri dersi sürecine ilişkin öneriler geliştirilmiş ve ders süreci incelenerek stratejilerin alt gruplarını oluşturacak yeni taktikler ortaya çıkarılmıştır. Günümüzde tasarım sürecinde kullandığımız dijital üretim araçlarıyla etkileşim şeklimize yeni bir süreç önerilmektedir.