Son adım teslimatta otonom drone kullanımının kullanıcı kabulü

Abstract

Son yıllarda, covid-19 ile birlikte hızı artarak, son adım teslimat kavramının önemi artmıştır. Hızlı tüketim mallarının online kanallar vasıtasıyla talep edilmesinde bir artış gerçekleşmiştir.. Bu alandaki talebin artmasıyla birlikte yeni ihtiyaçlar oluşmuştur. Bu ihtiyaçlara cevap olabilecek son adım teslimat kanallarından birisi de drone ile teslimat olacağı söylenebilir. Son adım teslimat ürünün müşteriye ulaştırılması için son adım olarak nitelendirilebilir. Tedarik zinciri açısından bakılacak olursa, ham maddeden nihai ürünün oluşturulup tüketiciye ulaştırılması anlamına gelen tedarik zinciri halkalarının son halkası son adım teslimat olarak adlandırılır. Drone kelimesi bir takım pervaneler vasıtasıyla uçabilen, yatay veya dikey olarak hareket edebilen, araçları ifade etmektedir. Bu pervane sayıları üründen ürüne değişiklik göstermekte olup en az 3 adet olmaktadır. Otonom drone kavramı kendi kendine dışarıdan bir müdahale olmaksızın veya kısmi müdahale ile yatay ve dikey rotalar izlenerek uçarak varış noktasına ulaşabilen araçları ifade etmektedir. Lojistik süreçlerde, ürünün tüketiciye zamanında hasarsız olarak ulaştırılması müşteri açısından önemlidir. Bu süreçlerdeki gecikme müşterinin ürüne ve markaya dair aidiyet duygusunu azaltma potansiyeline sahiptir. Bu bağlamda, son adım teslimat hızının holistik perspektifte optimum seviyeye getirilmesi şirketler açısından önem arz etmektedir. Burada optimum seviyeyi yakalayabilmiş şirketler pazar payını koruyarak veya arttırarak rekabet avantajı sağlayacaklardır. Mevcut araştırmada tüketicilerin son adım teslimatta otonom drone kullanımını nasıl algıladıkları incelenmiştir. Araştırmada yeni teknolojilerin kabulünde sıklıkla kullanılan Teknoloji Kabul ve Kullanım Birleştirilmiş Modeli (UTAUT) kullanılmıştır. Araştırmada birden fazla değişken ve arasındaki ilişkinin incelenmesi nedeniyle Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) kullanılmıştır.278 katılımcı sorulara yanıt vermiştir. Değişkenler 5'li Likert (5= Kesinlikle Katılıyorum; 1= Kesinlikle Katılmıyorum) ölçeğinde hazırlanmıştır. Analiz sürecinde ise Smart-PLS 4 paket programı kullanılmıştır. UTAUT modeliyle oluşturulan aracı değişkenlerin (Performans Beklentisi, Çaba Beklentisi, Sosyal Etki ve Kolaylaştırıcı Koşullar) aracılık ettiği bağımsız değişkenlerin (Kalite, Teslimat Güvenilirliği, Risk ve Güven), bağımlı değişken Davranışsal Niyet üzerindeki etkisi incelenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre; H1, H2, H3, H4, H5, H6, H7, H8, H9, H11 hipotezleri desteklenmiş, H10 ve H12 hipotezleri ise desteklenmemiş olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Böylece, Desteklenen hipotezler; kalitenin performans beklentisine etkisinin olduğu görülmüştür. Kullanıcıların cevaplarına göre, Teslimat güvenliğinin, performans beklentisine etkisi vardır. Kalitenin çaba beklentisine etkisi vardır. Teslimat güvenliğinin çaba beklentisi üzerinde etkisi vardır. Riskin sosyal etkiye etkisi bulunmaktadır. Ayrıca, güvenilirliğin sosyal etkiye etkisi vardır, riskin kolaylaştırıcı koşullara etkisi vardır, güvenilirliğin kolaylaştırıcı koşullara etkisi vardır, performans beklentisinin davranışsal niyete etkisi vardır, sosyal etkinin davranışsal niyete etkisi vardır, sonuçlarına da ulaşılmıştır. Desteklenmeyen hipotezlere bakıldığında ise; çaba beklentisinin davranışsal niyet üzerindeki etkisi ve kolaylaştırıcı koşulların davranışsal niyete etkisi anlamlı değildir. Elde edilen verilerin analizi sonucunda literatüre paralel sonuçlar elde edilmiştir. Söz konusu teknolojinin yaygınlaşmasıyla birlikte, yeni bilimsel çalışmalar yapılabilir. Bu çalışmanın bilime katkı sağlayacağı ve toplumun refah seviyesinin yükselmesine etki edeceği umut edilir.