Mekansal Eşitsizlik

Abstract

Bu tez çalışmasında mekansal eşitsizlik konusu incelenmiştir. Mekan ile eşitsizlik arasındaki ilişkiyi anlayabilmek için mekan kavramına bakış açısının genişletilmesi gereklidir. Mimarlık alanındaki mekan yaklaşımlarının, şüphesiz bu geniş mekan kavramsallaştırmaları içerisinde bir yeri vardır. Ancak tezde incelenen konu olan eşitsizlik olgusu ile ilişki kurmak için, mekan üzerine geliştirilen deneysel (ampirik) düşüncenin dışına taşmak gereklidir. “Mekan” kelimesi, mimarlar, sosyal bilimciler, şehir planlamacılar...vb. birçok disiplinden profesyonellerin kullandığı bir kelime olmakla birlikte, neyi ifade ettiği konusunda bir ‘uzlaşma’ yoktur. Çoğunlukla anlatılmak istenilen konuya göre ‘mekan’ kavramına anlam biçilmektedir. Tez kapsamında sosyo-mekansal bakış açısı, mekanın eşitsizliklerle ilgisini ortaya koymak için öne çıkarılmaktadır. Tarihteki en güçlü sosyo – mekansallık, kapitalizmin mekansal örgütlenmesinde karşımıza çıkmaktadır. Bu örgütlenmenin kentsel coğrafya üzerindeki etkisi araştırmanın kavramsal çeçevesini oluşturmaktadır. Tez kapsamında İstiklal Caddesinin gelişiminin incelenmesi ile mekanın eşitsiz gelişimini ortaya koymak hedeflenmiştir. Burada özellikle Cumhuriyet dönemindeki gelişmelere odaklanılmıştır. İstiklal Caddesi, kapitalist gelişme kuramları bağlamında, tezde ifade edilenlerle paralellikler göstermekle birlikte, etnik ayrımcılık ve sınıfsal eşitsizlik yaklaşımlarına da örnek oluşturmaktadır. Alan çalışmasında, İstiklal caddesini yoğun olarak kullanan çeşitli kişilerle açık uçlu görüşmeler yapılmıştır. Görüşme sonuçları ile birlikte gazete haberlerinden ve alanda yapılan kişisel gözlemlerden yararlanılmıştır. Elde edilen sonuçlar üç başlıkta sınıflandırılmıştır. İlk olarak fiziksel kullanımlar incelenmiş, sonrasında ekonomi – politik süreçler bağlamında değerlendirmeler ele alınmış, son olarak ise İstiklal Caddesinin bir kamusal mekan olması bağlamında, denetim ve kontrol etkinlikler ve kent hakkı talepleri incelenmiştir. Bu çalışmada, kentsel alanda ortaya çıkan gelişmelerin, mekan ile ilişkisinin kurulmasının, temel kentsel problemlerin çözümünde oynayabileceği rol üzerine bir tartışma geliştirilmektedir.

Spatial Inequality has been researched within the scope of this thesis. In order to understand the relationship between space and inequality, we need to extent our understanding of the space. The space in terms of architecture has a specific place in this space conceptualization. However, to create a connection with the concept of inequality, we need to digress from empirical thoughts regarding the space and place. The word ‘space’ is used by various professionals like architects, urban planners, social scientists.. etc. but we cannot say that there is consensus regarding what space implies. For the most part, researcher uses the term ‘space’ according to his/her own research subject. However socio spatial viewpoint was highlighted within the scope of this phd study. The strongest socio – spatiality in history lies under to roots of the organization of space under capitalist conditions. The effects of this organization over the urban geography creates the conceptual framework of this study. Istiklal Street is the case study area of this thesis. Republican period was researched in particular. This PhD study aims to add a contribution to the arguments over the understanding of the unequal spatial processes and to the conceptualization of the struggle of claiming spatial justice by adding the spatial consciousness.