Trend Analizi Yöntemleri: Orta Fırat Havzası Uygulaması

Abstract

Dünya'da ve ülkemizde son yılların ve gelecek yılların en önemli konusu ve dış politika malzemesi enerjidir. Kısıtlı enerji kaynakları olan bir ülke olarak enerjinin her türünden yararlanmak ve geliştirmek başlıca ideallerimiz içerisinde olmalıdır. Enerji kaynaklarının dağılımına bakıldığında madenler açısından fakir bir ülke olduğumuz yadsınamaz bir gerçektir. Bu noktada; önceliğimiz var olan kaynaklarımızdan yararlanmak olmalıdır. Yenilebilir enerji kaynaklarına yönelen ülkemizde bu alanlarda yapılan gelişmeler kısıtlı olmakla birlikte, henüz yeterli bir tecrübe seviyesine ulaşılmamıştır. Birçok yenilenebilir enerji santrali kurulumunda (rüzgar, güneş santrali vs.) dış kaynaklardan fazlaca yararlanılmakta olup, mutlak surette bir danışmanlık hizmeti alınarak ilerlenilmektedir. Bu kaynaklara kıyasla ülkemizde HES'lerin belirli bir geçmişi ve edinilmiş bir bilgi birikimi söz konusudur. HES kurulumu öncesinde dikkat edilen ilk nokta; kurulum yapılacak olan noktadaki akımların geçmiş senelerden günümüze kadarki değerlerinin analizidir. Analiz sonrasında verilerin belirli zamanlarda bir artış/azalış trend gösterip göstermediğine bakılır. Azalış trendinde olan bir noktada HES kurulumu konusunda dikkatli olunmalı ve tasarım aşamasında akımların ve dolayısı ile kurulu gücün belirlenmesinde titizlikle çalışılmalıdır. Çalışmada Orta Fırat Havzasındaki 5 farklı gözlem istasyonunun mevcut verileri dikkat alınarak bu noktalardaki akım trendleri incelenmiştir. Sıkça kullanılan trend analizi yöntemlerinden Mann-Kendall ve Sen's T slope testi 5 istasyona ait akım verileri üzerinde uygulanmıştır. Analiz yapılmadan önce mevcut verilerde hiçbir değişiklik yapılmadan grafik üzerinde dağılımı gösterilmiştir. İlk olarak klasik bir trend analizi metodu olan Mann-Kendall testi yapılmıştır ve istasyonlarda trend varlığı araştırılmıştır. İkinci yöntem ile de Sen's Slope varlığı tespit edilmeye çalışılmış ve bu şekilde trend varlığı araştırılmıştır. Tezde kullanılan esas trend analizi yaklaşımı ise Şen'in yöntemidir. Bu yöntem ile akım verileri yıl/ay bazında beş ayrı istasyon için incelenmiş ve trend varlığı araştırılmıştır.

The most important issue and foreign policy of last years and future not only at our country but also universe, is energy. Considering our restricted energy sources as a country, utilizing and development all kind of energy is supposed to be within our main ideals. It is obvious that our country is poor in minerals according to energy sources distribution. At that point; our priority must be to benefit from our existing energy sources. Development about renewable energy sources at Turkey, is restricted and not well experienced yet. In the Energy Santral Installation projects (wind, solar power plants etc.) is technically supported by oursources generally, and it becomes a must to use consultancy services. Comparing this sources with hydroelectric power plants, it is obvious that hydroelectric power plants have a definite history and acquired knowledge by years at our country. Before hydroelectric power plant installation, the first thing to be considered is the analysis of flow values of the river basin from the first year measured until today. After analsys of data collected, it is considered that the values have a specific increasing or decreasing trend at specific time interval, or not. It is certain that it does not make sense to install a hydroelectric power plant at a river basin of which has a decreasing trend, so that hydroelectric power plant's life cycle would be less. In this article, flow trends are studied by considering existing five different inspection stations at Middle Fırat Region. First of all, distribution of existing flow values are been showed in the figure without any value changing. Then, standard trend analysis are applied on flow datas of five inspection stations mentioned. With first method, Mann-Kendall test, which is a classical trend analysis method, is applied and trend existence has been searched. With second method, Sen's Slope existence and accordingly trend existence has been investigated. But, the main trend analysis approach that is used in this article, is method which is developed by Prof. Dr. Zekai Şen, İstanbul Technical University, Civil Engineering Department. With his method, flow values are investigated in year/month basis for five different inspection station and trend existence has been searched.