Değişen Üretim-tüketim İlişkileri Bağlamında Alışveriş Merkezlerinin Anlamsal Ve Mekansal Dönüşümüne Eleştirel Bir Bakış

Abstract

Bu çalışmada, 20. yy ikinci yarısı ve 21 yy. ilk yarısındaki dönemde değişen üretim-tüketim ilişkileri bağlamında alışveriş merkezlerinin anlamsal ve mekansal dönüşümü incelenmiştir. Bu incelemenin amacı, son bir yüzyıl içinde kapitalizmin kültürel mantığına göre şekillenen insan, toplum ve mekan arasındaki ilişkilerin analiz edilmesidir. Bu analiz, Roland Barthes’in “anlatının işlemsel düzenlemesi” metodu kullanılarak yapılmıştır. Bu metodun kullanılabilmesi için çalışmada, son bir yüzyıllık süreç içinde değişen insan,toplum ve mekan ilişkileri bir anlatı olarak ele alınmıştır. Bu anlatının çözümlenebilmesi için, anlatıyı oluşturan temel kod olarak araçlaştırma kavramı belirlenmiştir. Bu kavram iki boyutta incelenmiştir: “insanın araçlaştırılması” ve “mekanın araçlaştırılması”. İnsanın ve mekanın araçlaştırılması kavramları ise “zamanın örgütlenmesi”, “mekanikleşme”, “kontrol” ve “kimlik seçme” gibi anahtar kavramlar ile açıklanmıştır. Bu anahtar kavramlar yardımıyla, alışveriş merkezlerinin mimarilerinin tasarım sürecinde nasıl şekillendiği ve anlamlarının kullanım sürecinde nasıl değiştiği tartışılmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise, yukarıda belirtilen analiz sonucunda elde edilen bulgular Türkiye’den seçilen alışveriş merkezleri örnekleri üzerinde değerlendirilmiştir.

In this study, the effects of changing relations between the production and consumption patterns in late 20th and early 21st century on the meaning and spatial transformation of shopping malls are analyzed. The aim of this analysis is to understand the changing relation between man, society and space, due to the effects of cultural logic of capitalism, during the last hundred years. This analysis is prepared by using Roland Barthes’s “structural analysis of narrative” method. In this study, the changing relation between man, society and space in last hundred years is taken as a narrative. In order to analyze this narrative, one of the codes in this narrative is defined: “instrumentalisation”. This code is analysed in two dimensions: “instrumentalisation of man” and “instrumentalisation of space”. Then, this process of instrumentalisation is explained with some keywords: “organization of time”, “mechanization”, “control” and “choosing an identity”. By means of these keywords, the changing understandings about the architectural properties of shopping malls during design process, and the changing meaning of these spaces during utilization process are analyzed. At the last part of study, the results of this analysis are applied to the shopping mall examples from Turkey to testify the validity of that study.