Tepe Kent Yerleşmelerinde Psiko-sosyal Alan Olgusunun Konut Örüntüleri İle İlişkisi; Uçhisar Örneği

Abstract

Bu çalışmanın amacı Anadolu’daki “tepe kent” morfolojilerini kurucu etkilerin, psiko-sosyal alan olgusu bağlamında konut örüntülerini yönlendirdiğini ortaya koymaktır. Bu bağlamda, yerleşmenin bağlamsal etkenleri ve o yerleşmede yaşayan toplumun davranışsal organizasyonlarının mekana yansıyan dizimsel görünümlerindeki farklılaşmalar Kapadokya Bölgesi Uçhisar yerleşmesi örneğinde araştırılmıştır. Tepe kent konutlarının psiko-sosyal alan analizi için kullanılacak belirleyiciler, sınır-eşik ve ortak eylem düğüm noktaları çerçevesinde kaleye bağlı farklı konumlardaki konutlarda karşılaştırmalı olarak araştırılmıştır. Araştırmanın dayanağı olan hipotezin geçerliliğini denemek üzere alan çalışması kapsamında iki farklı yöntem kullanılmıştır. İlk yöntem olarak, gözlemle elde edilen davranışsal verilerin semalar ve istatistiksel yöntemlerle belirlenmiş ve rölövelerle elde edilen semalar “Georgia Institute of Technology” lisanslı “Spatialist” programı yardımıyla mekansal dizim verilerine dönüştürülmüş ve istatistik bağıntılar yardımıyla yorumlanmıştır. Sonuç olarak, sokak üzerinde sürekli doku oluşturan yamaca yaslı dam konutları, sıralı ve dışadönük yapı sergileyerek kentin savunma davranışına ait ipuçları sergilemektedir. Avlu etrafında parçalı düzenleri ile tepe konutları, içe dönük yapıları itibariyle çıkmaz sokaklar üzerinde yerleşmiş ve avlu duvarları ile çevrelenmişlerdir. Bu iki durum, sınır-eşik ve ortak eylem düğüm noktalarının davranışsal ve dizimsel analizleri sonucunda farklı psiko-sosyal alan görünümleri ortaya koyarak hipotezi desteklemiştir.

The aim of this study is to explore the territorial behavior and their effects on spatial morphology, For that purpose, the contextual effects of the settlements and the differentiations among the spatial configurations of the housing pattern through the effects of behavioral organizations have been explored with the case of Uchisar Cappadocia. The boundary-threshold and node as morphological characteristics comparatively examined between the different locations; the fortress and the valley of the settlement. To be able to explore the hypothesis which is based on this research two methods have been used within the case study. First method is to transform the observational-behavioral data to schemata and the second method is to transform the plans to syntactic data with the help of the program named “Spatialist” licensed by “Georgia Institute of Technology”. Consequently, all the data is questioned by statistical analyses. The continuous pattern of the valley houses faces the street and they have shallow configurations. On the contrary, the houses on the top of the hill are courtyard houses on cul-de-sacs and show dispersed and well protected structure with high courtyard walls. These two different configurations support the hypothesis via the analysis of boundary-threshold and node morphologies in different locations through the idea of the territoriality.