Akım Ölçümleri Yetersiz Havzalarda Aylık Akımların Ve Hidroelektrik Potansiyelin Belirlenmesi

Abstract

Türkiye’nin halihazırdaki hidroelektrik potansiyeli belirlenirken küçük hidroelektrik santrallerin potansiyeli dikkate alınmamıştır. Türkiye’de 3000’e yakın gözlem istasyonunda akım (debi) ölçümleri yapılmasına rağmen pek çok akarsu ve kollarında akım ölçüm istasyonu yoktur. Hâlbuki bu akarsuların hidroelektrik potansiyelinin belirlenmesi için uzun yıllar ölçülmüş debilerine ihtiyaç vardır. Bu yüzden ölçümü olmayan akarsuların hidroelektrik potansiyeli belirlenememekte ve projelendirilememektedir. Dolayısıyla akım ölçümleri olmayan veya yetersiz olan havzalarda su kaynakları potansiyelinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi giderek önem kazanmaktadır. Ölçüm yapılmayan havzalarda kullanılmak üzere akım verisi sağlamak için değişik seçenekler söz konusudur: (1) Yerinde gözlem yapılması, (2) Benzer özellikli yakın havza verilerinin kullanılması, (3) Uzaktan algılama ile gözlem yapılması, (4) Hidrolojik model simülasyonu, (5) Entegre edilmiş meteorolojik ve hidrolojik model simülasyonu. Bu çalışmada akım ölçüm istasyonları olmayan veya yetersiz olan havzalarda hidroelektrik potansiyel belirleme çalışmaları yapılacaktır. Bunun için Doğu Karadeniz’de Trabzon il sınırları içerisinde yer alan Solaklı Havzası pilot bölge olarak seçilmiş, bu havzada planlanan küçük hidroelektrik santrallar için potansiyel belirleme çalışmaları yapılmıştır. Solaklı Vadisini meydana getiren akarsu havzalarında aylık ortalama yağış grafiklerinden elde edilen yağış değerleri ile aylık akış katsayıları kullanılarak ortalama akış debileri belirlenmiştir. Ölçüm yapılmayan akarsu havzalarının hidroelektrik potansiyelinin belirlenmesi için seçilen bu bölgede çeşitli yöntemler kullanılarak sonuçlar birbirleri ile karşılaştırılmıştır.

The potential of small hydropower plants is not considered as the hydroelectric potential of Turkey was determined. Although Turkey has nearly 3000 gauging stations there are not enough gauging stations on the rivers and their tributaries. For to determinate of hydroelectric potentials on these rivers the stream gaugings must supplied for long periods. Due to fact that the available hydroelectric potential can not be evaluated in these rivers. As a result, determination of hydroelectric potential of ungauged or poorly gauged basins gains importance recently. Different methods are available to collect flow data from the river basins which do not have flow gauging stations: (1) In situ observations, (2) Utilization of the neighbouring catchment data, (3) Making observations with remote sensing, (4) Hydrologic model simulation, (5) Integrated meteorological and hydrological model simulation. In this study, poorly gauged basin of Solaklı which is located in Trabzon, East Blacksea Region, is chosen as a pilot area. Hydroelectric potential is estimated for small hydroelectric plants to be planned in this area. Mean flows are computed by means of monthly flow coefficients using mean precipitation graphs of river basins in Solaklı. Results of different potential determination methods are compared.