Kültürel Yapıtın Memetik Değişimi, Dijital Ağlarda Görsel Dönüş

Abstract

Bu çalışmada tasarım yapıtına dair bilginin dijital ağlardaki görsel dönüşü, eşleyici moleküller ile başlayan, karmaşık canlıları ortaya çıkaran ve insan kültürü ile devam eden,moleküler formlar aracılığı ile bilginin başkalaşıı-seçilim-kalıtım sürecinin varılan son aşaması olarak görüldü. Organik formlar, kültürel yapıt, tasarım ve kültürel bilgi uzayı arasında simbiyotik bağlantılar kurulmaya çalışıldı. Organik canlıların evrimsel değişim kuramlarına temel kavramlarıyla değinildikten sonra kültürel yapıt üzerine paralel teoriler incelendi. Bu teorilerin 20. yüzyıl tasarımındaki yansımalarına yer verildi. Amaçlı ve ilerlemeci kültürel evrim teorilerinin terkedilmesi ve tasarım kuramlarındaki evrimsel yaklaşımların kısırlaşmasının ardından ortaya çıkan yeni, genetik temelli kültürel evrim modellerinden memetik teoriye konu edildi. Memetik araştırmaların çizdiği çerçevede yapıt ve tasarımına dair bilginin dijital ağlardaki görsel dönüşü örneklendi ve tartışıldı. Eşleyici uygun koşulları bulduğunda,özdeş birkopyasını ortaya çıkarma özelliğine sahip varlıkları temsil eden bir kavramdır. Bilinen ilk eşleyiciler,kopyasını üretecek şekilde kimyasal tepkime geçirmeye yatkın moleküllerdir. İlksel balçığın moleküler eşleyicilerin çoğalmasına uygun ortam sağlaması ve organik canlıların evriminin başlaması gibi, kültür de bilgisel eşleyicilerin çoğalmasını sağlamıştır. Richard Dawkins’in ortaya attığı memetik teoriye göre memler kültürel eşleyicilerdir (Dawkins, 1979). Önce insan beyinlerinde yayılanfikirler ve taklit edilen davranışlar olarak ortaya çıkan memler, daha sonra kültürel yapıtlara da aktarılmıştır. Kültürel yapıtlar bilgisel oluşlardır. İnsanın biyolojik varlığının, çevresine temel uzantıları olarak da varsayılabilirler (Salingaros, 2007). Yapıtların bilgi uzayını oluşturan memler ise, insanın çevresiyle kurduğu ilişkiyi şekillendiren aktif, bilişsel etmenlerdir. İnsan kültürünün son yüzılında elektronik haberleşmenin ortaya çıkışı ile, kısmen otonom bir sanaldünya yaratılmıştır. Bu dijital bilgi uzayı, daha önce sadece insan zihinlerini ve insan yapıtlarını mesken eden memler için verimli bir üreme alanı olmuştur (Salingaros, 2007). Eşlenme hızı, eşlenme sadakati (copying fidelity) ve ömrü, bir eşleyicinin başarısı için temel faktörlerdir. Digital ağlar bu özelliklerin hepsi için geliştirici niteliktedir.Güncel tasarım öncelikle dijital ortamlardan beslenmekte ve yapıtlarını fiziksel varlıklarından çok dijital görüntüleri ile çoğaltmaktadır. Yapıtın fiziksel boyutu görece sabit kalırken sanal temsili kopyalanarak yayılmaktadır. En azından bir ölçüde, tasarımın başarısının, yapıtın temsillerinin çokluğu ile ölçüldüğü söylenebilir. Memetik açıdan bakıldığında kopyalanan, yayılan ve sonraki yapıtlara aktarılan özellikleri taşıyan dijital temsiller görüntü-memlerdir. Dijital ağlardaki bilginin yoğunlukla görüntü halinde kodlanmış olması Mitchell in görsel dönüş kavramı ile xiv ilişkilendirilebilir. Richard Rorty felsefe tarihini, son aşaması dilsel dönüş olan bir dizi dönüşler olarak açıklamaktadır.Mithcell ise (Charles Peirce’ın semiotics i, Nelson Goodman’ın languages of art ı ve Ludwig Wittgenstein gibi öncülleriyle birlikte) dilsel olmayan, sembolün ve görsel anlamın baskın olduğu bir kültürel ortama doğru bir dönüşüm olduğu üzerinde durmaktadır. Dijital ağlar üzerinde temsil edilen, veya doğrudan dijital ağlar üzerinde tasarlanarak ortaya çıkan tasarım yapıtları görüntü-mem örüntüleridir. Dijital ağlar üzerinde fiziksel sınırlamalarından kurtulan tasarım nesnesi görüntü olarak çoğalmaktadır. Ancak boyut değiştiren mem, yapıtın fiziksel varlığından, onu meydana getiren koşullardan ve niteliklerinden soyutlanmaktadır. Fiziksel yapıtta malzemeye içkin olan bilgi, dijital yapıtı var eden bilgi ile, yani kod ve kurallar ile yer değiştirmektedir. Bu bilgi memin eşlenmesini sağlayacak olan bilgidir.

In this study pictorial-turn of the information of design object in digital networks is seen as the last step of the variation-selection-inheritance process, which started by the replicator molecules, created organic livings and continued with culture. Symbiotic connections between organic forms, cultural artifact, design and cultural information space tried to be formed. After organic evolution is mentioned briefly to cover necessary terms and theories, parallel studies about cultural evolution are abstracted. 20th century design is overviewed considering the theorical background which eventually named as biocenrism, created by biological thought and evolutionary theories of the time. After the backtracking of Spencarian and Lamarckian cultural evolution theories which dominated the field in 20th century is touched on, the subject is shifted to memetics as a modern, genetics beased cultural evolution thery. In the frame of memetic research, the transformation of the information about artifact and it s design in digital networks is studied. Replicator is a term that defines beings which are able to create an identical copy of itself when some certain conditions are met, with or without the help of a secondary system. First known replicators are molecules which are prone to go through chemical reactions which as an end product will repeat the same moleculer pattern. As the premeval soup created the suitable conditions for the molecular replicators to multiply, culture can be said be the suitable medium for cultural replicators, which Dawkins names as memes (Dawkins, 1979). Memes which first appeared as ideas and behaviours which get imitated by other individuals and thus spread to other minds, at some point got transfered to the human artifacts. These artifacts which imbued whit replicative cultural information are informational entities. They can as well be perceived as extensions of organic form of man to his environment (Salingaros, 2007). Memes which populate the information space of the artifact are thus: informational agents which shape the way man interacts with his environment. In the last century of human history invent of digital networks created an autonomous virtual space. Digital networks proved to be a fertile replication medium for the memes which until then only inhabited human minds and artifacts (Salingaros, 2007). The main aspects necessary for survival success of replicators are replication speed, lifetime and copying fidelity. Digital networks proved to be enhancing for all these factors. Contemporary design is mainly depended on the information space created by digital networks and digital visions of artifacts are replicating faster than of physical ones. While the physical existance of the artifact is relatively stabil, it can be said that virtual representations of it are alive on to so called networks. At leas to a degree, it won t be wrong to state that the success of design is dependent on the replicative success of its virtual, informational representations: memes on the digital network. xvi In a memetical point of view, what is replicating, spreading and inherited to the next artifacts are the memes which have highest fitness in the environment created by digital networks. The information form which fits this definition the best is visual information. The fact that the information in digital networks is mainly coded as images can be related with the pictorial-turn theory of Mithcell. Richard Rorty explains the history of philosophy as a series of turns, of which the lingual turn is the last step. Mitchell on the other hand (with pioneers such as Charles Peirce with his Semiotics, Nelson Goodman with his Languages of Art and Ludwig Wittgenstein), explains another step of turn which is not lingual, and dominated by symbols and visual meaning. What is being represented , or designed directly on the digital netwroks are patterns of visual-memes. Memes which change their selective environment, and thusly their form of existense from physical to visual, is freed from the restrictions of the physical environment.