Eski Gümüşhane (süleymaniye Mahallesi) Sit Alanı İçin Kentsel Ve Yapısal Koruma Önerileri

Abstract

Trabzon limanı ile Doğu Anadolu arasındaki konumu ve gümüş madenleri dolayısıyla 16.-18. yüzyıllar arasında ekonomik olarak güçlü bir kent özelliği gösteren Gümüşhane yerleşmesi madenlerin kapanması, Ermeni nüfusun tehciri, I. Dünya Savaşı’nda Türk nüfusun büyük bir kısmının şehri terk etmesi, Rum nüfusun mübadele ile göçü sonrası terk edilmiş 1920’lerde 4 km kuzeye taşınmıştır. Terk edilen şehirden geriye yaklaşık 30 kamusal yapı kalıntısı, ve 31 sivil mimarlık örneği kalmış; şehir kırsal bir nitelik kazanmıştır. Yaklaşık 50 sene boyunca yerleşimdeki yapılar yapı malzemesi temini için kullanılmış veya terk edilerek doğa şartları altında yok olma sürecine girmişlerdir. 1990’larda yeni yapılar yapılmaya başlanmış fakat geleneksel yapım yöntem ve malzemeleri kullanımı sürdürülmemiştir. 2000’li yıllara gelindiğinde ise Yeni Gümüşhane’nin genişleme alanlarının azalması ve ekonomik sıkıntılarını turizm ile giderme ihtiyacı sonucu alanda yeniden yapılaşma baskısı doğmuştur. Yerleşimin 3 km güneyine yapılan kayak tesisine konaklama desteği vermesi planlanan sit alanı için hazırlanan koruma amaçlı imar planı yeterli olmayıp, uygulanması halinde tarihi dokuya oldukça zarar verecektir. Yapılması planlanan yollar ve son yıllarda yapılan restorasyon örneklerine bakıldığında yerleşimin tarihi ve kırsal dokusu büyük bir tehdit altındadır. Türkiye’de yer değiştirerek kırsal nitelik kazanmış nadir örneklerden biri olan Eski Gümüşhane yerleşmesinin, öncelikle tarihi gelişiminin incelenmesi, günümüzdeki kentsel ve mimari niteliklerinin analizlerle saptanması, günümüze ulaşan kültürel varlıkların tespiti ve sosyo-ekonomik anket çalışmaları ile mevcut durumu belgelenmiştir. Yapılan analiz çalışmalarının verileri ışığında kentsel-kırsal koruma planlarının ana hatları, korumaya yönelik kararlar, kentsel ve yapısal ölçekte müdahalelerin niteliklerini içeren kamu kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, yatırımcılar ve bölge sakinleri için koruma-onarım-tasarım kılavuzu olabilecek bir çalışma hazırlanmıştır.

Gümüşhane/Argyroupoli was an economically powerful city in the 16-18th centuries, however after the economic and political difficulties the city was relocated 4 km north of the original site in the 1920’s. There is approximately 30 public buildings and 31 houses left from the city and the city transformed into a rural settlement. For nearly fifty years the buildings were used as a supply of building materials or simply abandoned. In 1990’s new buildings started to be build, but with a disregard of the tradition building systems or materials. In the 2000’s the lack of expansion areas of the New Gümüşhane and the rising tourism resulted in a pressure of re-settlement on the original site. Concerning the roads built and restoration applications done in the past few years, the ongoing zoning plan is inefficent and in case of application it may be destroying the historical texture. The historical, geographical and economical development of the Old Gümüşhane; the determination of the urban and architectural values by analysis; determination of the cultural properties remained today and survey drawings of those buildings; socio-economic survey works of the current situation of the settlement is documented within this study. With the guidance of the analysis works, the main guidelines of urban preservation plans, decisions on conservation, contents of the urban and property based interventions for the area under economic, touristic and urban pressures are prepared to be presented as a ‘preservation-restoration-design guide’ for the public institutions, NGOs, investors and inhabitants of the site.