Osmanlı’nın Timurlu-türkmen Dünyasına Bakışı Ekseninde Mimari Etkilenmeler (1402-1520)

Abstract

On beşinci yüzyılda Osmanlı Doğu siyaseti, Ankara, Otlukbeli ve Çaldıran Savaşları’nın sonuçlarına göre şekillenmiştir. Timurlular, Akkoyunlular ve Safeviler ile yapılan bu savaşlar, siyasi sonuçlarının yanı sıra, kültürel ve sanatsal gelişmelere de zemin sağlamıştır. Savaşlar sonrasında el değiştiren ganimetler arasında bulunan sanat eserleri ve sanatçılar, İran ve Orta Asya kültür ve sanatının Osmanlı topraklarına aktarılmasını beraberinde getirmiştir. 1402-1520 yılları arasında, siyasi gelişmelere bağlı olarak, kültürel ve sanatsal etkileşimin yaşandığı görülmektedir. Bilim, edebiyat, minyatür, müzik gibi birçok alanda, Timurlu ve Türkmen siyasi oluşumlarının hakim oldukları bölgelerde ortaya çıkan üslupların Osmanlı üzerindeki etkisi belirginlik kazanmıştır. Timurlu ve Türkmen geleneklerinin etkisinin en yoğun görüldüğü alanlardan biri de mimarlık alanıdır. Özellikle, Osmanlı sultanları tarafından yaptırılan büyük prestij yapılarında, Timurlu ve Türkmen etkisi, yüzyıl boyunca kendine yer bulmuştur. Bursa, Edirne ve İstanbul gibi Osmanlı merkezleri dışında kalan diğer şehirlerde ve anonim yapılarda bu etkinin birkaç örnekle sınırlı olduğu görülmektedir. Bu durum, Timurlu ve Türkmen geleneklerinin özellikle saray çevresi tarafından tercih edildiğini göstermektedir.

Ottoman policy towards east in 15th century had been formed in accordance with the consequences of Ankara, Otlukbeli and Chaldiran Battles. These battles between Timurids, Aq Qoyunlus and Safevids respectively, gave way to cultural and artistical developments besides the political consequences. Art works and artists that change sides as spoils of war caused the Eastern culture to be transferred to Ottoman land. Between 1402 and 1520, according to the politic realtions, the effect Timurid and Turkmen traditions influenced Ottoman culture and art such as science, literature, miniature and music. There can be seen the effect of Timurid and Turkmen traditions on Ottoman architecture. Especially, the monuments that were built under sultan’s patronage, show the effects of Timurid and Turkmen architecture. The effect on architecture can only be seen in the big cities as Bursa, Edirne and Istanbul on the big monuments. This shows that, Timurid and Turkmen tradition preferred by sultans in fifteenth century.