Fehmi Tokay`ın Hayatı, Eserleri Ve Musikimize Etkileri

Abstract

İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü' nde hazırlamış olduğum yüksek lisans tezimde, Türk Mûsikisinin bestekârlarından Fehmi Tokay'ın hayatı, eserleri, sanatçı kişiliği ve 90 eserinin mûsikîmize etkileri araştırılmıştır. Fehmi Tokay, 1 889 - 1 959 tarihleri arasında yaşamış, Türk Mûsikîsine özellikle şarkı formunda eserler veren değerli bir bestekârımızdır. Bestekârın eserleri incelendiğinde, hissi, romantik bir ifade görülmektedir. Bunun sebepleri, bestekârın hassas bir kişiliğe sahip olması ve bu doğrultuda romantik devir üslûbundan kopmadan, Hacı Arif Bey ekolünde mûsikîmize eserler kazandırmış olmasıdır. Fehmi Tokay, 1917 yılında iki eser besteledikten sonra, uzun bir süre hiç beste yapmamıştır. Bestekârlığa, 1942 yılında (53 yaşında iken) başlamıştır. Çoğu bestekarların bestekarlığı bıraktığı yaşlarda Fehmi Tokay en seçkin eserlerini bestelemiştir. Bu araştırmada, Fehmi Tokay'ın T.R.T.'nin 1989 ve 1995 tarihli repertuar kitapçıklarında yer almayan 50 eseri bulunmuş ve bu eserlerin çoğu bizzat bestekârın imzasının bulunduğu kaynaklardan alınmıştır. Eserlerin toplamı 90'ı bulmaktadır. Bazı kaynaklara göre 100 eserinin olduğu yazılmışsa da detaylı bir incelemeden sonra, 90 eserinin bulunduğu tespit edilmiştir. Bu 90 eserlerin toplanmasında Prof. Dr. Alaeddin Yavaşça, Cüneyd Orhon'un büyük yardımları olmuştur. Bu sayede bestekârın mevcut eserlerinin yanında, 50 eserininde Türk Mûsikîsi repertuarına katılmış oluşu, mûsikî kitaplığımıza katkısı bakımından, büyük önem taşımaktadır.

In my masters degree thesis, (I prepared in Istanbul Technical University Social Sciences Institute), the life, the works and the impact of the 90 works of Fehmi Tokay, a talented Turkish music composer, is studied. In this study, composers who lived in the same period, who worked with him or people, who are interested in his art closely, are inter viewed and information is gothered. Fehmi Tokay, was born in 1 889 ir Istanbul. After finishing Ravsa-i Terakki elementary school, he went to the military school and in 1 907 (when he was 1 8) he started studying at Mühendishâne-i Berr-i Hümayun (today Istanbul Tecnical University). In 1 920 he got the degree of engineer. He worked as an engineer at the Ministry of Public Works, as chief engineer and as an assistant official in the Department of Highways and Bridges of the Ministry of Public Works. As councilor in the Ministry of Public Works reretired. Fehmi Tokay, composed his first song in 1916. Thanks to his father Hüsnü Bey, who was also involved in Turkish music, he benefited from the musical environment he lived in and from talented composers. He participated in the meetings of important composers and music players like Kemençeci Salih, Ali Rıfat Çafatay, Semih Rıfat, Kemençeci Kemal Niyazi, Udi Nevres Bey, Zeki Arif Ataergin, abaut Turkish music and he made use of their knowledge and skills.He had the opportunity to prove a professinal relation with the great composer Rauf Yekta Bey. He made from Hadi Bey of Yeniköy,religiow and nonreligious(ladini) songs. Fehmi Tokay,made songs as an expansion of the Romantic Era to the 20th century in the echol of Hacı Arif Bey.As a continination of this echol he settled the understanding of Fehmi Tokay to our music. All musicians who had known him,explained that he was cheerful,witty and an always laughing man.But his songs have a contrast with his humour.They contain a sentimental,emotional,romantic style.Though they are composed in a rapid rhythm,the romantic manner is immediately noticed.Among the best known songs of Fehmi Tokay is. V Aman cana benî şad et Terahhüm, eyle imdat et Dilersen terk-i kasd eyle Ben sen kıyma azad et composed in the Buselik tune, curcuna usulü and its words written by his wife Nafize Hanım. With this song, composed in 1 941, he found his place among the song composers. Tokay, started composing when he was 52, at an age when most of the composers gave up composing. Although he did not make use of the musical notes, he learned and song the works, by solely listening to them. Because of this, his songs are written by other people who have technical music knowledge. Refik Fersan, Selami Bertuğ, Vecihe Daryal, Nevzad Atlığ, Ciineyd Orhon and Alaeddin Yavaşça have respectively put his works into musical notes. The composer composed most of his songs and among them his best songs between the years 1 941 -46 on the radios and Concert Halls his songs, 1 2 3 4: 5 6 7) 8 9 10 11 12 13 14 15 Benzemez kimse sana, tavrına kurban olayım Allah diyelim daim Kırdın ümidimi yıktın, şu gönül lalesini Aman cana beni sadet Aşkı seninle tatdı Gönlümün ezhar içinde Geçti bahar, hazan erdi bu yerde Tutam yar elinden Gül yüzüne hasretim canımın cananısın sen Dinle cana sesimde aşk dile geliyor Kaç kerre dolaştık kuş uçmaz gecelerde Mest-ü bitabım fusunkar işvelerden eyperi Ben gerçekten severim Kalbimde yerin yoksa da çehremde izin var İnleyen, ah eyleyen Beyati Rest Segah Buselik Hicaz Rast Buselik Hüseyni Buselik Beyati Segah Ferahfeza Hicaz Şehnaz Karcığar are mostly played. Fehmi Tokay used the Song Form very much. He composed 79 songs, 5 ilahi, 2 nefes, 1 durak, 1 nakış. It is known that Fehmi Tokay has 102 compositions. But although all archives have been searched, 1 2 of his songs cannot be found. The archives of the people who put his songs into musical notes like Cüneyd Orhon and Alaeddin Yavaşça are searhed. Besides this, the archive of Istanbul Radio, the archive of State Conservatory, Istanbul Technical Univercity, the archive of ministry of culture VI İstanbul state Turkish Music Chorus also searched. He mostly used the musical tunes Beyati (9), Uşşak (8), Hicaz (6), Buselik (6), Rast and Neva (5), Beside these tunes, he also composed songs in the tunes Nühüft, Dilkeşhaveran, Şevk-i Tarab, Tahir Buselik, Saba zemzeme, Araban, Dügah, Nişaburek, Beyati, Araban, which are not very popularly used in the Turkish Music. The most important feature that seperates Fehmi Tokay from the echol of Hacı Arif Bey is that he didn't compose in the tunes Kürdi'li Hicazkar or Hicazkar many songs. The followers of Hacı Arif Bey's echol minimum 3 or 4 songs in these tunes. Fehmi Tokay developed a 10 zamanlı usul named Türkü Evferi. The composer made two songs in this usûl. In his songs he commonly used the usüls. Aksak (24), Curcuna (11), Düyek (10), Devr-i Hindi (9), Sengin Semai (8), Yürük Semai (4). His durak composed in the Müste'ar tune, " Muhammed'den diğeri yok vasıl olmuş kaab-ı kavseyn " is his first work made in 1 91 8. According to the interview with Alaeddin Yavaşça, we learn that the composer song his songs, in an explanatory manner with puandong. We realize a very sentimental, emotional, romantic way of explanation in his works. His last song is the song "Ne meyim var neyim ne de bir saki-i dilcu " composed in 20 th May, 1 959. The words of same of his works belong to him. Ben gerçekten severim Şu gönlümü eylerim Soranlara söylerim Birgün beni neylerim. The words and usul of this song which is the Uşşak tune belongs to the composer. vn 75 songs excluding the others are as follows: 1. Hüzzam ilahi 2. Müste'ar durak 3. Beyati şarkı 4. Beyati şarkı 5. Rast şarkı 6. Buselik şarkı 7. Beyati şarkı 8. Neva şarkı 9. Uşşak şarkı 1 0. Dügah şarkı 1 1. Suz-i dil şarkı 1 2. Tahir Buselik şarkı 13. Mahur şarkı 14. Dilkeşhaveran 1 5. Uşşak şarkı 1 6. Besten igar şarkı 1 7. Hüseyni şarkı 1 8. Muhayyer şarkı 1 9. Muhayyer şarkı 20. Nühüft şarkı 21. Saba zemzeme şarkı 22. Uşşak şarkı 23. Isfahan şarkı 24. Şevk-i tarab nakış 25. Buselik şarkı 26. Neva şarkı 27. Hüzzam şarkı 28. Muhayyer Buselik 29. Beyati şarkı 30. Mahur şarkı 31. Karcığar şarkı 32. Düğah şarkı 33. Mahur şarkı 34. Hisarbuselik şarkı 35. Beyati şarkı 36. Ferahfeza şarkı 37. Dilkeşhaveran şarkı 38. Daği türkü 39. Kürdili hicazkar şarkı Ne durursun gaafil insan Muhammed'den diğer yok vasıl olmuş kaab-ı kavseyn Gönlümün ilhamını gözlerinde buldumdu Bülbül gülün aşkıyla perişandı seherde Bir bakışla bağladın zülfüne şeyda dili Bir lahza bile benden uzak kalma yakın gel Sen hep sen artık benim hüznüm kederim Sonbahar oldu deyip Kim aşka bu girdaba tutulsa İltifat etdi gönül bezmine canan bu gece Cevk olur imkanı vuslat vermeyen imaların Gülle hem bezm-i visaliz Birgün ne olur badeyi sun kendi elinle Bir gülün meftunu oldum Sevdiğim sevdim seni ben, saklamam Geçiyor ömrü hazinim sadece canan diyerek Suya gün vursa, güzel gölgeni düşmüş sanırım Esmedinse aşk yelinden sor bülbüle baharı Ruhumun hakimisin gel kalbime gir ? Ehli temkinen beni benzetme bülbüle ? Yine bir gün doğuyor, içime aşk yelinden ? Gördümse seni ruhuma gir oy dedim ya. Aşık oldur kim kılar canı feda cananına. Varalım kuy-i dilaraya gönül hu diyerek. Aşkınla yanan kalbimi bilmez gibi durma. Bir gonca gülün uğruna bülbül heder oldu ? Saki sen oldun su şarab oldu demektir ? Bağçede güller açtı Bitmez o hazin ruhumun isyanları eyvah İçelim mey gibi gel buseleri mihnetsiz O ahu bakışlara bir anda kandın gönül. Birgün dökülür belki bu sinendeki güller. Ah-ü zar-ı aşka uymuş kam-yap olmuş gönül. Nicedir katlanırım sabredecek hasretine ? Ummaz ki gönül derdine derman yar elinden. Birgün sana sunsam şu kırık telli sazımla. Bir görmek ile hüsnüne kıldın beni şeyda. Koklat tenin gonca gül ? Çeşmanı süzüp sen bana baktında ne buldun vm 40. Nihavend şarkı 41. Uşşak şarkı 42. Uşşak şarkı 43. Suz-i Dil 44. Rast şarkı 45. Nihavend şarkı 46. Araban şarkı 47. Nişaburek şarkı 48. Uşşak nefes 49. Hicaz şarkı 50. Rast şarkı 51. Hicaz şarkı 52. Hicaz şarkı 53. Saba şarkı 54. Buselik şarkı 55. Ferahnak şarkı 56. Uşşak şarkı 57. Neva şarkı 58. Uşşak şarkı 59. Neva şarkı 60. Neva şarkı 61. Tahir şarkı 62. Nişaburek şarkı 63. Tahir Buselik şarkı 64. Beyati şarkı 65. Beyati araban şarkı 66. Hüzzam şarkı 67. Segah şarkı 68. Karcığar şarkı 69. Saba ilahi 70. Tahir şarkı 71. Beyati şarkı 72. Hicaz İlahi 73. Saba şarkı 74. Uşşak şarkı 75. Şehnaz şarkı - Gurbet elde her akşam battı bağrıma güneş - Gelmedi n bir kerreden mada neden - Bir tek bakışın sihrine yandı gönül - Peymanelere suz-i dilin zehri bulaştı - Sagarda değil saki-i zibada gözüm yok - Gün olur ki sonbaharın hüznü lal eyler - Beni bekletdin efendim yine mutad olarak - Açıldı bahçede güller - Sina'ya tırmanan Musa'dan evvel - Leyla diye bir afet için derbeder oldum - Aşka düşmek iptaldir - Terket beni artık yetişir sende vefa yok - Mey değil de sunduğun yar zehr-i cam - Gün doğdu gönül beklemede cilve-i yarı - Benden ayrı düşdün - Gitti başımdan hümanın sayesi - Sevenleri sev sen de sitemkar olma - Mey-İ engur ile doldur ne olursun kadehi - Gelin Allah diyelim - Hakisar etdin beni - Çaldığın nayın nevası - Gönül vermişken el çektim güzelden - Kendim yanarım derdime gayre zararım yok - Düşdü gönül bir kere - Bir böyle güzel aşıka bilmem neler eyler - Neş'enle baharınla gelip gönlüme doldun - Gam çekme güzel - Ey açan sinemde hergün gamzesiyle - Süzülür neşeyi sevda - Zuhurun baisi halkı - Dam-ı aşka 6üş6ü divane gönlüm - İçte mest ol kim sunar sakiyi mehruler meyi - Sen habibi kibriyasın - Ey bad- 1 saba - Çılgınca kucaklaşmadan artık nazar eyle - Ne meyim var ne neyim bir saki-i dilcu