Aşkale Folklorundaki Müziklerin Tasnifi

Abstract

M.Ö.1700 yıllannda Hititler tarafından kurulan Aşkale, tarih boyunca sürekli olarak değişik otorite ve medeniyetler ( Hitit, Mısır, Kimmer, İskit, Urartu, Pers, Med, Silifkiyos, Part, Pontus Rum, Doğu Roma, Bizans, Saltuk Oğulları, Selçuklular, ilhanlılar, Karakoyunlular, Timur, Osmanlı ) tarafından ele geçirilmiş ve bu süre içerisinde Locus Basara, Şoğen, Aşhane, Açhane, Kale gibi isimler almıştır. İlçe son olarak Aşkale adıyla dilimize yerleşmiş, konumu gereği Erzincan, Erzurum, Bayburt üçgeninde kurulmuş bir yerleşim merkezidir. Aşkale'nin coğrafi konumu aynı zamanda önemli ticaret yollarının uğrak yerlerinden birisidir. İpekyolu, İran-Trabzon transit yolu, Erzincan-Erzurum karayolu, tren yolu üzerinde bulunmasından ötürü zengin bir kültürel kimlik kazanmıştır. Aşkale, gerek bu özelliği, gerekse tarıma ve hayvancılığa dayanan ekonomik yönü nedeniyle sosyo-kültürel açıdan da tüm bu nimetlerin yansımalarını sergilemektedir. Bunların dışında bölge çeşitli nedenlerle muhtelif zaman dilimlerinde dışarıdan göçler almak suretiyle, (Doksan Üç Harbi nedeniyle Kafkasya'dan gelen göçmenler, Karadeniz'den esnaflık için gelenler, Dersim olayları sonucu taşanan göçler, v.s.) bölgenin binlerce yılda bıraktığı yerleşik kültürünün içerisine katkılar sağlayarak toplumsal, kültürel, ekonomik ve folklorik açılardan oldukça zengin bir birikime ulaşmasına katkı sağlamıştır. Yukarıda anlatılan tablo neticesinde, Aşkale ve havalisinde halk müziği, halk oyunları ve halk çalgıları açısından zengin bir müzik dağarcığı meydana gelmiştir. Bu müzikal birikim içerisinde genel hatlarıyla şunları sayabiliriz. 1. Kadın Ağzı Türküler. Kına Türküleri. Ağıtlar. Ninniler. Bar Türküleri. İş ve Meslek Türküleri. Mizahi Türküler. Sözsüz Bar Ezgileri 2. Erkek Ağzı Türküler. Aşık Ağzı Türküler. Bar Türküleri. Uzun Havalar. Uğurlama ve Karşılama Ezgileri. Oturak ve Dinlenme Ezgileri VI İş ve Meslek Türküleri Sportif oyun Müzikleri Sözsüz Bar Ezgileri. Müstehcen Türküler 3. Kadın ve Erkeğin Ortaklaşa Söylediği Türküler. Deme-Çevirme Türküler ve Oyunlar Aşk-Sevda, Gurbet, Sıla ve Doğa Türküleri 4. Dışarıdan İntikal Eden Türkü ve Oyunlar 5. Seyirlik Oyun Müzikleri 6. Çocuk Oyun Müzikleri Genel hatlarıyla bar bölgesi olarak tanımlayabileceğimiz Aşkale'de müzik ve halk oyunlarına eşlik eden enstrümanlar ise şöyle tespit edilmiştir; Açık hava çalgısı olarak davul-zurna, klarnet, kaval. Hane içinde çalınan sazlara, bağlama, mey, kaval, def. Ayrıca çocukların kendi yaptıkları "nü-nü- nü", ve düdük gibi basit müzik aletlerini bunlara ilave edebiliriz. Aşkale'nin halk müziği içerisinde yer alan türkü ve oyun ezgilerinin edebi, müzikal ve ritmik özellikleri incelendiğinde ise ; Edebi açıdan mani, koşma türü nazım biçimlerine; Melodik açıdan bakıldığında daha çok yahyalı kerem, müstezat, garip, muhalif dizilerine genellikle bir oktav içerisinde dörtlü ve beşlilerden oluştuğunu görmekteyiz. Ritmik açıdan bakıldığında ise, 2/4'lük, 3/4'lük, 3/8'lik, 4/4'lük, 5/4'lük, 5/8'Iik, 6/4'lük, 6/8'lik, 7/4'lük, 7/8'lik, 7/16'lık, 8/8'lik, 9/8'lik, 10/8'lik, 12/8'lik, 13/4'lük, 18/8'lik, 20/8'lik, 21/8'lik ritmik yapılarını görürüz.

Aşkale which was founded by Hittites in 1700 BC, has been continuously invaded by different authorities and civilizations (Hittite, Egytp, Kimmer, İskit,Urartu, Pers, Med, Silifkiyos, Part, Pontus Roman, East Rome, Saltuk Sons,Sons,SeIçuk, İhanlı, Karakoyunlu, Timur,Ottoman) and it was given several names since then like, Locus, Basara, Şoğen, Aşhane, Açhane, Kale. At the end, it was located in our language as Aşkale. It is settlement center which was situated in the triangle consisting Erzincan, Erzurum and Bayburt. Aşkale's geographical situation is also one of the resort location of outstanding trade ways. Silk way, Iran-Trabzon transit way, Erzincan- Erzurum Road. It has gained a rich cultural identity because of being located near railway, it is therefore reflecting the all the favors from the social and cultural point of view based on this feature and also the economical feature depending on the agriculture and stock raising. In addition, the movements into the area for several reasons, in several time periods, (immigrants coming from Caucasia because of the war of 93, those coming from Black Sea Area for trade, immigrations experienced as a result of Dersim affairs) have made great contributions for the area established within thousands of years, in social culture, economy, and folklore. As a result of those mentioned above, in Aşkale and in its vicinities, in folk music, folk dances and musical instruments, a very rich musical source came into existence. The followings can be given for this accumulation: 1. Female type Folk Music Henna Folk Music Laments Lullaby Bar Music Business and Professional Music Humor Music Wordless Bar Melodies VIII 2. Male type Folk Music Lover type Folk Music Bar Music Long piece of Music Wishing and Meeting Melodies Sitting and Resting Melodies Business and Professional Music Sports Games Music Wordless Bar Melodies Obsene Music 3. Folk music jointly performed by men and women Wording-whirling Music and Dances Love-Passion, Foreign Place, Home Place and Natural Music 4. Folk Music and Folk Dances from External Areas 5. Playing Music for Viewing 6. Music for Children The musical instruments escorting the folk music in Aşkale which we can define as Bar area are determined as follows: drum and zurna as open space instrument, clarinet, kaval, instruments that are played in covered areas and houses are: bağlama, mey, kaval, tambourine. We can also add the simple musical instruments like "nü-nü-nü" and whistle made by children. When the literal, musical and rhythmic features of Aşkale's folk music and dance melodies; Quatrain type and verse models, from the literal point of view; When looked at from melodical point of view, mainly yahyalı kerem, müstezat, garip, opponent series, we see that they form from four and five sets in an octave. When looked at the rhythmic point of view, we see the rhythmic structure of 2/4, 3/4, 3/8, 4/4, 5/4, 5/8, 6/4, 6/8, 7/4, 7/8, 7/16, 8/8, 9/8, 10/8, 12/8, 13/4, 18/8,20/8,21/8.