Ofislerde aydınlık düzeyi, parıltı farkı ve renk sıcaklığının görsel konfor koşullarına etkisi: bir model çalışması

Abstract

Ofis ortamlarında görsel konfor koşulları sağlandığında, üretim ve performansın arttığı bilinmektedir. Bu çalışmada görsel konfor koşulları sağlanmış bir deney düzeneğinde, farklı aydınlatma senaryolarının performansa olan etkisinin araştırılması hedeflenmiştir. Sekiz farklı aydınlatma senaryosuna sahip bir deney düzeneğinde fiziksel konfor parametrelerinin uygunluğu araştırılmıştır. Çalışma düzlemi üzerinde ve oda içerisinde kamaşma engellenmiş ve fiziksel konfor koşulları sağlanmıştır. Aydınlık düzeyi, renk sıcaklığı ve parıltı farkı değişken olarak alınmış ve psikolojik konfora olan etkileri araştırılmıştır. Deney düzeneğinde aydınlatma otomasyon sistemi kullanılmıştır. Çalışmanın kurgusu için üç farklı aydınlık düzeyi (500-750-1000 lx) ve iki farklı renk sıcaklığı (4000°K ve 2700°K) seçeneği kullanılmıştır. Bu koşula ek olarak, iki farklı renk sıcaklığının bir arada olması durumu (4000 °K ve 2700 °K renk sıcaklığının birlikte kullanılması), iki farklı aydınlık düzeyi (2000 lx ve 500 lx) ile birlikte ölçülmüştür. Oluşturulan deney setinde, ofisler için aydınlık düzeyi ve renk sıcaklığının performansa olan etkisi, renk sıcaklığının psikolojik konfora olan etkisi ve parıltı farkının psikolojik konfora olan etkisi sırasıyla, herbir parametrenin tek tek sabitlenebildiği koşul için araştırılmıştır. Denek grubu, rasgele seçilmiş 56 ofis çalışanından oluşmaktadır. Araştırma yöntemi olarak parametrik olmayan istatistiksel testler; Mann Whitney U Testi, Wilcoxon İşaret Testi ve Kikare Testi kullanılmıştır. Test sonuçları, nesne ve çevre alan arasındaki parıltı farklarının aydınlık düzeylerine oranla çok daha önemli bir kriter olduğunu göstermektedir. Aydınlık düzeylerindeki değişim süresince, nesne ve çevre alan arasındaki parıltı farkları kamaşmaya neden olmadığı sürece, mekan 'rahat' olarak tanımlanmıştır. 4000 °K renk sıcaklığı, 2700 °K renk sıcaklığına göre, 'ferahlık' hissini kuvvetlendirdiği ve daha 'rahat' hissedildiği için tercih edilmiştir. 4000 °K renk sıcaklığında, üç farklı aydınlık düzeyinde (500-750-10001x), nesne- çevre alan arasındaki kontrast farkı daha iyi algılanmıştır. Parıltı değerlerinin 2700 °K renk sıcaklığında arttığı ve sıcak renklerin daha doymuş olarak algılandığı görülmüştür. 5001x ve 20001x aydınlık düzeylerinde konfor koşullan araştırıldığında, 20001x aydınlık düzeyi, parıltı farklarındaki ani artışa bağlı olarak tercih edilmiştir, mekan daha ferah ve konforlu olarak tanımlanmıştır. Uygulanan test sonuçları, yaş etkeninin performans ölçümlerinde önemli bir kriter olduğunu, cinsiyet farkı ve göz bozukluğunun performansla ilişkisinin olmadığını göstermektedir.

In an office setting productivity and performance increase when visual comfort conditions are satisfied. This statement is the main goal for the experimental study. In a test office, physical comfort conditions are satisfied and the role of different lighting scenarios on performance is investigated. A full scale room that has eight different lighting scenarios was prepared. Measurements were taken and luminance ratios were calculated. Physically visual comfort conditions were achieved by means of avoiding glare on the working surface and within the room. The dependent variables in the study are illumination level, color temperature and luminance difference. The lighting control system of the model is automatic and is flexible for 3 different illumination levels (500-750-1000 lx) and 2 different color temperatures (4000°K and 2700°K). Also the combination of two color temperatures (4000°K and 2700°K together) with two different illumination levels (20001x and 5001x) were tested in the study. The effects of illuminance level and color temperature on performance, the effect of color temperature on psychological comfort, the role of luminance difference on psychological comfort conditions for office settings were calculated individually. 56 randomly selected office workers participated in the experimental study. Data was analyzed by non parametric statistical tests; Mann Whitney U Test, Wilcoxon Signed Test and Chi-square Test. Results indicate that, visual comfort conditions depend on the luminance ratio differences between task-background in addition to the illuminance levels. When illuminance is increased or decreased, as long as luminance ratio limits are in acceptable limits, glare is avoided and the space is perceived as 'comfortable'. 4000°K color temperature was preferred to 2700°K by means of increasing spaciousness and being more comfortable. Also, under 4000°K color temperature, for 500-750-10001x illumination levels, task- background contrast was perceived better. Luminance values have increased for task and background under 2700°K color temperature, warm colors were perceived as more saturated. When comfort conditions were investigated for 5001x and 20001x illumination levels, 20001x was preferred due to the result of an increasement in luminance values and the space was perceived as more spacious and comfortable. Test results indicate that age is an important criteria for performance, however the effects of gender and eye defects can be negligable.