İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesindeki Maket Atıklarının Ürün-hizmet Sistemi Perspektifinden İncelenmesi

Abstract

Sürdürülebilirlik kavramı günümüzde bir seçim değil zorunluluk haline gelmiştir. Ürün-Hizmet Sistemi, bir kullanıcının ihtiyacını birlikte karşılayabilen ürün ve hizmetlerin pazarlanabilir bir seti olarak tanımlanabilir. Bugün pazarda ürünlerden ziyade hizmetlerden gelen değer yaratımına doğru ilerleyen bir kayma görülmektedir. Sürdürülebilirliğe geçişte, üretimin sadece belli alanlarında uzmanlaşmış ancak hizmet gelişiminin organizasyonundan ve bilgisinden yoksun olan şirketlerin pazar rekabeti için hazırlıklı olmaları gerekmektedir. Bu nedenle, Ürün-Hizmet Sistemi, çevre mevzuatları ve sorunlarıyla şekillenen rekabetçi piyasada başarılı bir şekilde büyümek ve avantaj sağlamak için işletmelere ve kurumlara fırsat tanımaktadır. Ürün-Hizmet Sistemi, sağladığı ekonomik fırsatların yanında işletmelere ve kurumlara çevresel ve sosyo-etik açından da değer kazandırmaktadır. Sürdürülebilir bir topluma geçebilmek için bütünsel bir görüş gerekmektedir. Bu görüş tüketimde, ürün ve hizmet talebini maddesel olmaktan çıkaran bir aşamaya geçiren ve daha yüksek bir çevresel performans ile sonuçlanan, bir değişimi kapsamaktadır. Bu bakımdan, Ürün-Hizmet Sistemi, sürdürülebilir topluma geçişi hızlandırmak için oldukça kabul edilebilir bir potansiyele sahiptir. Bu tez çalışması ile maket malzemelerinin İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’ndeki kullanımı öncesi ve sonrasındaki mevcut süreci incelenerek, sürdürülebilirlik açısından avantaj ve dezavantajlarının saptanması ve araştırma sonrası elde edilen veriler değerlendirilerek maket malzemelerinin İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’ndeki kullanımı öncesi ve sonrasındaki süreci için geliştirilebilecek bir Ürün-Hizmet Sistemi için önerilerde bulunulması amaçlanmaktadır. Maket malzemeleri İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’nde yer alan tüm bölümlerin uygulamalı derslerinde yaygın bir şekilde eğitim amaçlı olarak kullanılmaktadır. Maket malzemelerinin İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’ndeki kullanımı öncesi ve sonrasındaki mevcut süreci, sürdürülebilirlik açısından dezavantajlar barındırmaktadır. Öncelikle maket malzemelerinin mevcut kullanım sürecinde, düzenli bir sistem bulunmamaktadır. Oluşturulan maketler ve maket malzemelerinin kullanımı sonrasında oluşan atıklar, fakültede herhangi bir şekilde değerlendirilmeye tutulmadan atık veya çöp kutularına konulmaktadır. Fakülteye giren maket malzemesi süreç sonunda fakülteden maket ve maket atığı olarak çıktığında hem İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi'ne ve Fakülte'nin öğrencilerine maddesel bir dönüşümü olmamaktadır hem de sürdürülebilirlik açısından tam bir verim alınamamaktadır. Tüm bu gerçekler göz önünde tutulduğunda, bu tez çalışmasının amaçları şu şekilde belirlenmiştir: • Ürün-Hizmet Sistemi kavramını, Ürün-Hizmet Sistemi oluşturma sürecini ve Ürün-Hizmet Sistemi’nin sürdürülebilirlik açısından kazanımlarını anlamak; • Maket malzemelerinin İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’ndeki kullanımı öncesi ve sonrasındaki mevcut sürecini incelemek ve mevcut sürecin sürdürülebilirlik açısından avantaj ve dezavantajlarını saptamak; • Maket malzemelerinin İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’ndeki kullanımı öncesi ve sonrasındaki mevcut sürecinde kurulabilecek bir Ürün-Hizmet Sistemi için önerilerde bulunmak. Maket malzemelerinin İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’ndeki kullanımı öncesi ve sonrasındaki mevcut sürecini incelemek ve mevcut sürecin sürdürülebilirlik açısından avantaj ve dezavantajlarını saptamak; maket malzemelerinin İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’ndeki kullanımı öncesi ve sonrasındaki mevcut sürecinde kurulabilecek bir Ürün-Hizmet Sistemi için önerilerde bulunmak amacıyla anket çalışması yapılmıştır. Tez çalışmasında, İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü öğrencilerinden oluşan 38 kişilik bir katılımcı gurubuna, yüzyüze bir ön-anket uygulanmıştır. Ön-anketten çıkan sonuçlara göre anket soruları güncellenerek, anket, yeniden İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı, İç Mimarlık, Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı ve Şehir ve Bölge Planlama Bölümlerinde öğrenimlerini sürdürmekte olan tüm öğrencilere çevrimiçi olarak uygulanmıştır. Çevrimiçi olarak uygulanan ankete İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı, İç Mimarlık, Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı ve Şehir ve Bölge Planlama Bölümlerinde öğrenimlerini sürdürmekte olan öğrencilerinden oluşan toplam 275 katılımcı katılmıştır. Uygulanan anketin sonuçlarına göre İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi öğrencilerinin, maket malzemelerinin kullanımı esnasında ve sonrasındaki mevcut süreç hakkındaki tutum, düşünce ve istekleri belirlenmiştir. Anket sonuçlarına göre katılımcılar en çok karton, mukavva gibi kağıt içerikli maket yapım malzemelerini kullanmaktadır. Ankete katılan öğreniciler, maket malzemesi satın almak için yaptıkları harcamaları çok yüksek olarak nitelendirmektedir. Ankete katılan öğrencilerin büyük çoğunluğu, maket yapımı bittikten sonra oluşan atık malzemeleri temizlik görevlilerinin alması için sınıfta bırakmaktadır, maket atıklarının yeniden kullanılabilmesini ve kullanılamayan kısmının geri dönüştürülmesini istemektedir. Öğrencilerin tamamı, maket atıklarının yeniden kullanılması ile hem bütçelerine katkısı olacağı hem de atıklar değerlendirileceği için sürdürülebilirlik sağlanacağı fikrindedir. Öğrenciler, maket malzemeleri için öğrencilerin organize olacağı ve katılan öğrencilerin kazanç sağlayabileceği bir yeniden kullanım ve geri dönüşüm sisteminin kurulmasını desteklediklerini ve bu konuda gönüllü olarak çalışabileceklerini belirtmektedir. Tez çalışması için İ.T.Ü. Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü Öğretim Üyesi, DESIS Türkiye Koordinatörü Prof. Dr. Özlem Er, İ.T.Ü. Mimarlık Bölümü Bölüm Başkanı Prof. Dr. Arzu Erdem, İ.T.Ü. İç Mimarlık Bölümü Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hasan Şener, İ.T.Ü. Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Bölüm Başkanı Prof. Dr. Handan Türkoğlu, İ.T.Ü. Peyzaj Mimarlığı Bölümü Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hayriye Eşbah Tuncay, İ.T.Ü. Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü Bölüm Başkanı Prof. Dr. Alpay Er ve İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, Fakülte Sekreteri Munise Akça ile olmak üzere toplam 7 adet görüşme yapılmıştır. İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi öğretim üyeleri ve yetkilileri ile yapılan görüşmeler sonrasında ortak görüşler çıkmıştır. Öncelikle, görüşmelerde, maket malzemesi atıkları sorununun hem ekonomik hem de sürdürülebilirlik boyutunun olduğunun altı çizilmektedir. Maket malzemelerinin bu denli çok kullanıldığı İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’nde, oluşan maket malzemesi atıkları ve işlevini tamamlamış maketler için mevcut bir sistemin olmadığı, bir sistem kurulması gerektiği belirtilmektedir. Bu sistemde İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi maket atıkların bir atık deposunda sınıflandırılarak, İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi öğrencileri tarafından yeniden kullanılması gerektiğinin altı çizilmektedir. Ayrıca bu sistemin iktisadi bir etkisinin olabilmesi için bir kağıt üreticisi ile İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi arasında bir anlaşma yapılabileceğine vurgu yapılmaktadır. Sürecin belirlenmesi, süreçteki rollerin tarif edilmesi, alt yapı çalışmalarının hazırlanması ve sistemin tanıtımının yapılması gerektiği belirtilmektedir. Tez çalışmasının sonunda, maket malzemelerinin İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’ndeki kullanımı öncesi ve sonrasındaki mevcut sürecini incelemek ve mevcut sürecin sürdürülebilirlik açısından avantaj ve dezavantajlarını belirlenmiş, maket malzemelerinin İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’ndeki kullanımı öncesi ve sonrasındaki mevcut sürecinde kurulabilecek bir Ürün-Hizmet Sistemi için öneriler getirilmiştir. Tez çalışması sonrasında ortaya çıkan Ürün-Hizmet Sistemi önerilerinin, bundan sonraki çalışmalara ve konuyla ilgili yapılabilecek uygulamalara da zemin oluşturacağı düşünülmektedir.

In the third of a century following World War II, we have witnessed the longest period of uninterrupted prosperity in the history of Western industrialized society. Although there were several recessions during this interval, they fade in comparison with the major economic collapses that plagued earlier periods. Yet the prevention of major depressions has proved to be less satisfying than most of us had anticipated. One no longer hears the exuberant assertions of the beginning of the postwar period that 50 million jobs would solve all of society’s problems. On the contrary, rising gross national product has not prevented a number of social and economic ills which, in their own way, are almost as debilitating as major depressions, the problems of minority groups, the degradation of environment, the deterioration of the cities, and the rising costs of health care, education, and the arts. Even if the growing abundance of the economy has not caused all these problems, it is obvious that neither has it succeeded in doing away with them. We have all too easily equated rising standards of living with the good life, only recently have we begun to have serious doubts about the association between the two. Society has them both, but that this happy outcome will not happen by itself. On the contrary, the prognosis is that economy, left to its present course, will produce more and more consumer goods, but will offer them to a society in which filth, noise, and other forms of pollution grow and in which public services continue to deteriorate. However, if society is willing to undertake the requisite corrective measures, we already have the basic knowledge and the resources to change this course of events. This is not to say that a clean environment and the range of services essential to the good society will come free. It is, however, our contention that relatively modest sacrifices of private consumption. They do not require halting all economic growth or dismantling our industrial system. Instead, what is needed is the design and enactment of a proper set of policies that will provide direct incentives to consumers, government agencies, and business to protect, rather than abuse, the environment. The analysis show that the problems of environmental decay are embedded in our economic structure; they are not attributable simply to mismanagement, incompetence, or evil intentions to villainous politicians, greedy businessmen, or inefficient bureaucrats. rather, problems such as pollution and congestion are largely the result of what economists call "externalities" and are caused by a structural defect in the free enterprise system which has its counterpart in the planned economies. This phenomenon is critical for the formulation of effective environmental policy, for only by understanding the sources of the problem can we design programs that can deal effectively with it and do so without imposing unnecessary burdens upon society. The machinery that penalizes such destruction is the market value of the property itself we know the earnings of stockholders are composed of two parts: dividends and capital gains. Stockholders who do well on dividends but whose securities meanwhile fallprofitability of their investment the same logic applies to any property: a factory, a piece of farm land, a mine, or a forest. An owner’s interests are never well served by a decision to increase the flow of current income if that causes a disproportionate fall in its market value. The careless destruction of the forest will deprive future consumers of some forest products, but in a market that functions effectively owners will themselves be harmed because the market value of their property will fall by an amount equal to the present value of those future products. If they care for their own interests, property owners will effectively look out for those of the future as well. According to Baumol and Oates, what is clear is that past and present environmental policy has failed to make effective use of some of the available policy tools, for which we have paid a heavy price in wasted resources and reduced effectiveness of the programs that are in use. One problem is that even though a product is designed with environmental considerations, its environmental load can be much higher at the use phase. Thus, when the whole product lifecycle is considered, its environmental impact might be the same or higher than a product not ecodesigned. They are rather add-on solutions that delay the inevitable exhaustion of raw materials and saturation of waste sinks. These approaches are commonly technical and focused mostly on the reduction in material and energy use, through the re-design of the current production methods. Technological innovation alone is not sufficient for the shift to a sustainable society, and a holistic view is necessary. This includes a change in consumption which should move the demand forproducts and services into a dematerialized pattern and result in a higher environmental performance. Product-Service System is often defined as a marketable set of products and services capable of jointly fulfilling a user's need. Product-Service System is not merely selling physical goods or services but designing a combination of products and services where the focus is given to environmental concerns, economical feasibility of the systems and social issues. In the transition to sustainability, the companies which are specialized in specific areas of manufacturing and lack knowledge and organization in service development should be prepared to compete in the market. So, Product-Service System may help businesses to take advantage and grow successfully in the competitive market which is shaped by environmental concerns and regulations. In this respect, the concept of Product-Service System is widely accepted to have potential to accelerate the transition to a sustainable society. This research aims to investigate of model waste from a Product-Service System perspective in Faculty of Architecture of İstanbul Technical University. To gain an understanding of benefits of Product-Service System for sustainability and concept of Product-Service System, a wide range of literature concerning benefits, concept, methods and cases of Product-Service System was critically studied. To analyze existing model waste of Faculty of Architecture of İstanbul Technical University, observation, questionnaire and interviews were done. Questionnaire was done with students to learn which type model making products are bought, how long time these materials are used and what the students do these materials after end of use and students’ needs and requests. Firstly, pre-Questionnaire was applied to students of I.T.U. Department of Industrial Product Design, Basic Design Lecture. The numbers of participants of pre-Questionnaire are 38. The results of Pre-Questionnaire were evaluated to update questionnaire. Updated questionnaire was applied to students of Department of Industrial Product Design, Urban and Regional Planning, Architecture, Interior Architecture and Landscape Architecture of Faculty of Architecture of İstanbul Technical University by online. The numbers of participants of questionnaire are 275. Semi-structured interviews were done to get information about existing process of using and disposal of model making products; advantages and disadvantages of the existing process in point of sustainability and also investigate how a Product-Service System can be applied for using and disposal of model making products for sustainability. Semi-structured interviews were done with DESIS Turkey Coordinator, Prof. Dr. Özlem Er at Department of Industrial Product Design, Prof. Dr. Handan Türkoğlu at Department of Urban and Regional Planning, Prof. Dr. Arzu Erdem at Department of Architecture, Prof. Dr. Hasan Şener at Department of Interior Architecture, Prof. Dr. Hayriye Eşbah Tuncay at Department of Landscape Architecture of Faculty of Architecture and Prof. Dr. Alpay Er at Department of Industrial Product Design of İstanbul Technical University. Finally semi-structured interviews were done with Munise Akça, Secretary of Faculty of Architecture of İstanbul Technical University.