Bir Üretim Merkezi Önerisi "fab Lab"ın "açık Tasarım"ın Gerçekleştirilmesinin Bir Aracı Olarak Değerlendirilmesi

Abstract

Açık tasarım, özgür yazılımın şekillendirdiği, açık kaynak hareketi ismiyle yaygınlaşan ve tasarımı açık kaynak koduyla yani üretim bilgisiyle paylaşımı savunan anlayışın hazırladığı temele doğmuştur. Öte yandan, hareketin fiziksel üretim ayağını oluşturan modelin, tasarım disiplini açısından yürütülecek tartışmalarda bir zemine oturtulabilmesi için modern tasarım tarihinde konumlandırılması gerekmektedir. Çalışmada açık kaynak hareketinden devraldığı prensiplerle değerlendirilen açık tasarım modeli, modern tasarım tarihinde ise üçüncü dönemin özellikleriyle tanımlanmıştır. Açık tasarımın dijital üretim yöntemleriyle buluşması yeni olanaklar doğurmaktadır. Dijital üretim yöntemleri yazılım dilini kullandığından özgür yazılım hareketini doğrudan açık tasarıma bağlayabilmekte ve bu ortak dil sayesinde dünya çapında paylaşıma ve erişime açık bir ağ kurulabilmesine izin veren bir öneri olarak diğer üretim alternatiflerinden ayrılmaktadır. Kişisel bilgisayarların sıradan kullanıcıyı dijital üretime katmasıyla ve internetin farklı coğrafyaları birbirine bağlamasıyla başlayan süreç, fiziksel dünyada da dijital üretim yöntemlerinin kullanılmasıyla ve bu yöntemleri kullanarak geliştirilen araçların kişisel kullanıma uygunluğuyla yeni bir boyuta taşınmıştır. Bu anlamda erişime açık dijital üretim laboratuvarı olma iddiasındaki Fab Lab dikkat çekici bir öneri sunmaktadır. Bu çalışma, MIT bünyesinde kurulan CBA'nın bir projesi olan merkezlerin niteliklerini, açık tasarım modelinin gerçekleştirilebilmesi için sağladığı olanaklar açısından ele almayı amaçlamaktadır. Çalışmada Fab Lab'ın çeşitli nitelikleriyle açık tasarım için yarattığı zemini ortaya koyan incelemeler, Fab Lab kullanıcıları arasında düzenlenen anket çalışmasıyla desteklenmiş, yöneltilen sorularla açık tasarımın bu merkezlerde ne denli yer edinebildiğine ve geleceğine dair çıkarımlar yapılmıştır. Ayrıca, benzer bir anket çalışması da Türkiye'deki ürün tasarımcıları arasında gerçekleştirilerek henüz Fab Lab'ın bulunmadığı, açık tasarım tartışmalarının gündemde olmadığı bir zeminde, ürün tasarımcılarının konuya yaklaşımlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Sonuç olarak, Fab Lab projesinin açık tasarım için sunduğu olanaklar ve potansiyelin yanı sıra kısıtlayıcı tarafları da ele alınarak bütüncül bir değerlendirme ortaya konmuştur.

Open design is open source development of tangible things which brings manufacturing to open source movement. When open design meets with digital fabrication tools in order to attain manufacturing, various possibilities arises. Fab Lab, project which is developed by Center for Bits and Atoms (CBA) of Massachusetts Institute of Technology proposes a significant alternative to realize open design projects as an open access digital fabrication laboratory. This study aims to evaluate Fab Lab for open design model. It is investigated which features of Fab Lab could be associated with open design and if there is any feature of these centers encourages open design model. While evaluating the possibilities and advantages, debates and concerns about open design are also discussed. Moreover, problematic aspects and constraints of Fab Lab as a production center in terms of practicing open design model are investigated. In accordance with these objectives, firstly open design development model is discussed according to not only its principles taken from the open source movement, but also its position in modern design history. Then development of digital fabrication technologies is explained and Fab Lab project is evaluated with its history, mission, vision and features. While personal computers enable ordinary users to create and modify in digital world and internet connects different parts of the world; evolution of digital production technologies in the direction of allowing personal usage has created new possibilities. These tools including personal computers, internet and digital fabrication technologies form an integrated alternative for open design model. In the study, after a brief definition of Fab Lab project, common features and differences of various Fab Labs and some open design projects being carried in these centers are analysed. Then, in methodology chapter, a plot study which includes very short interviews and direct observations in FabLab EDP and FabLab Lisboa is mentioned to explain and discuss procedures and relations between participants and technology in these centers. After an analysis of these Fab Lab visits, results of questionnaires which are conducted among Fab Lab participants and industrial designers from Turkey are interpreted. Consequently, it is stated that Fab Labs provide various opportunities for open design model not only with its production capabilities but also with its working environment that creates a culture of collaboration and exchange, and also its local relations and global network. In the study these opportunities and also limits in this relationship are analyzed in details.