Dikey İniş Kalkış Yapabilen Sabit Kanatlı İnsansız Hava Aracı Tasarım, Üretimi Ve Uçuş Testleri

Abstract

Son 40 yıldır yüksek kapasiteli insansız hava araçları, günümüzde daha çok askeri alanda takip, gözetleme, aktif silahlı angajman veya en basit manada veri toplama amacıyla kullanılmaktadır. İnsanlı sistemlere göre düşük üretim ve işletme maliyeti, müşteri ihtiyaçlarına göre uçağın düzenlenebilme esnekliği, zor görevlerde pilotu kaybet riskinin olmaması ticari anlamda da insansız hava araçlarını talep doğurmakla beraber halen insanlı uçuş hava sahasına entegrasyonu, güvenilirliği ve uçuş güvenliği anlamında açık noktalar vardır. Sivil amaçlı insansız hava araçları toplam araç pazarının \%3’ünü oluşturmasına rağmen, önümüzdeki 5 yıl içinde bunun \%10 seviyesine geleceği tahmin edilmektedir. İHA sistemleri üzerlerine takılan faydalı yükler (kamera, hiperspektral görüntüleyici, hava ölçüm sensörleri ve bunun gibi cihazlar) ile beraber tarım/orman/deniz kirliliği/atık takip ve izleme, afet durumlarında takip ve izleme, tapu ve kadastro amaçlı haritalama, yaban hayatı ve ekolojik izleme, yerbilim ve maden çalışmaları, trafik İzleme gibi birçok sivil uygulamada gün geçtikçe daha fazla yer bulmakta, ve daha önce insanlı hava araçları kullanımının riskli ve maliyetli olduğu birçok sivil uygulamada, minimal risk faktörü ve maliyet ile hava aracının getirdiği avantajları sunabilmektedir. Askeri amaçlı tasarlanan ve üretilen insansız hava araçlarının maliyetlerinin yüksekliği göz alındığında, sivil kullanım marketi kendi tip uygulamalarına yönelik, daha düşük maliyetli ve özgün ürünleri istemektedir. Özellikle yukarıda not edilen uygulamaların çoğu limitli kalkış iniş pisti barındıran, mobil uygulamalara yönelik, operasyon bölgesi içinde hızlı hareket edebilen ama gereken durumlarda havada askıda kalarak kısa da olsa durağan ölçüm ve takip yapabilecek bir araç gerektirmektedir. Aynı zamanda böyle bir sistemin bir çok farklı sivil uygulama için uygulanabilirliği/çevrilebilirliği manasında maliyet etkin bir çözüm olması gerekmektedir. Bu da uygulama konseptine bağlı olarak faydalı yük sistemlerinin rahat bir şekilde takılıp çıkartılabildiği ve operasyon ayağının (düz uçuş ve havada askıda kalma sürelerinin) uygulamaya özel programlanabildiği bir hava aracı anlamına gelmektedir. Bu tez kapsamında yukarıda belirtilen hususlar göz önünde tutularak, doğada dikey olarak uçuşlar yapan TURAÇ kuşundan esinlenerek TURAÇ DİKY İHA sistemi adını verdiğimiz insansız hava aracının tasarım, üretim ve uçuş testleri Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Tezleri (San-Tez) programı desteğiyle ele alınmıştır. Önerilen İHA sisteminde, gövdede koaksiyel ana taşıyıcı ve önde tilt edebilen 2 rotor bulunmaktadır. Bu konfigurasyon yapısıyla helikopter gibi dikey iniş kalkış yapabilme, havada askıda kalma görevlerini yerine getirebildiği gibi aynı zamanda sabit-kanatlı bir İHA sisteminin yüksek ileri hız kapasitesine sahiptir. Tak-çıkart kanat yapısının sunduğu farklı büyüklüklerdeki kanatlar ile kullanılabilme özelliği sayesinde farklı uçuş görevleri tek bir gövde ile yerine getirilebilmektedir. Tak-çıkart özelliği aynı zamanda hava aracına kolay paketlenebilme ve taşınabilme özelliğini kazandırmaktadır. Uçan kanat konfigurasyonu ile aerodinamik verimlilik ve faydalı yük için daha fazla hacim sağlanmıştır. Tez kapsamında, TURAÇ DİKY İHA'nin tasarım süreci, yapısal ve aerodimik analizleri içeren sistem mühendisliği, itki sistemlerinin geliştirilmesi ve test edilmesi, simulasyon ve kontrol algoritmalarının geliştirilmesi, uçuş kontrol sistemi, uçuş yönetim bilgisayarı, faydalı yük sistemleri yazılım ve donanım geliştirmeleri,ucuz maliyetli bir hızlı prototiplendirme yöntemi, ve uçuş testleri konuları ele alınmıştır. Tasarım çalışmalarında tekrarlamalı bir yöntem takip edilmiştir. Analiz ve test sonuçlarına göre tasarım iyileştirmeleri yapılmıştır. Detay parçaların tasarımı ve analizi gerçekleştirilirken tüm sistemin verimliği göz önünde bulundurularak yapısal ve aerodinamiksel analizler gerçekleştirilmiştir. TURAÇ DİKY İHA'nın özgün itki konfigurasyonu sayesinde hem enerji en etkin bir şekilde kullanılmış hem de üçlü rotor sisteminde bir dengeleme problemi yaşanmamıştır. Geliştirilen ve üretilen itki-test düzeneğiyle motor-pervane-ESC kombinasyonlarının testleri ve simulasyonları gerçekleştirilmiştir. TURAÇ DİKY İHA'nın doğrusal ve doğrusal olmayan dinamik modellleri, hesaplamalı akışkanlar dinamiği (HAD) ve girdap kafes yöntemi (GKY) kullanılarak elde edilen aerodinamik katsayılar ile oluşturulmuştur. TURAÇ DİKY İHA'nın havada askıda kalma uçuşundan ileri uçuşa geçiş (ve tersi) senaryoları oluşturulup analiz edilmiştir. Bu senaryolar doğrultusunda uçuş kontrol sistemleri geliştirilmiştir ve havada askıda durumundan ileri uçuşa geçiş (ve tersi) için uçuş simulasyonları başarıyla gerçekleştirilmiştir. Havada askıda kalma uçuşu, havada askıda kalma durumundan ileri uçuşa geçişi otonom olarak sağlayacak kontrol sistem tasarımları ve bunların gömülü yazılımları geliştirilmiştir. Aviyonik sistemler yazılım ve donanım seviyesinde geliştirilmiştir. Geliştirilen yer istasyonu sistemi görev planlama modülü, canlı kontrol modülü, telemetri veri alma ve kaydetme modülü, yeniden oynatma modülü bulundurmaktadır. Yer istasyonuna gerçek zamanlı olarak video görüntüsü aktarılabilmektedir. Multispektral kamera görüntülerinin analizi gerçekleştirilmiştir. Ucuz maliyetli ve hızlı bir prototipleme yöntemi geliştirilmiştir. Bu yöntem kullanılarak üretilen farklı TURAÇ İHA versiyonları uçuş testlerinde kullanılmıştır. Her bir versiyonun uçuş performansı tekrarlamalı tasarım sürecinin bir girdisi olmuş ve bir sonraki versiyonu belirlemiştir. Trikopter modundaki kanatsız TURAÇ DİKY İHA ile otonom iniş kalkış, rota takibi gibi otonom uçuşlar yapılırkan, 1/2 ve 1/3-ölçekli TURAÇ DİKY İHA'lar ile ileri uçuş, hava askıda kalma uçuşu, havada askı durumundan ileri uçuşa geçiş testleri manuel ve otonom olarak başarı ile gerçekleştirilmiştir.

For the last 40 years, high capacity unmanned air vehicles have been used mostly for the purpose of tracking, observation, active engagement with weapons or simply for data collection in the military field. Although unmanned air vehicles commercially receive demands due to their low production and operational costs compared to manned systems, flexibility to modify the aircraft for the customer needs and non-presence of the risk to lose the pilot in difficult missions, there are still missing points in terms of integration into the manned flight air space, reliability and flight safety. Even though civil unmanned air vehicles constitute 3 \% of the total vehicle market, it is predicted that this rate will reach up to 10\% within the coming 5 years. Together with the useful loads that are attached on the UAV systems (camera, hyper spectral imager, air measurement sensors and with similar instruments), many implementations such as tracking and monitoring agriculture / forest / marine pollution / waste, tracking and monitoring in case of disasters, mapping for land registry and cadaster, wildlife and ecologic monitoring, geology and mine researches, traffic monitoring are performed more often day by day and the advantages brought by the air vehicle can be presented with the minimal risk factor and costs in many civil implementations, during which the usage of manned air vehicles was risky and costly. When the costs of unmanned air vehicles designed and produced for military service are taken into account, civil market demands lower cost and original products which are suitable for civil implementations. Most of the implementations which are mentioned above require vehicles that are able to take off and land on limited runway, and moreover, move quickly in the operation region for mobile implementations but hover for immobile measurement and tracking when necessary. Meanwhile, a cost-effective solution is needed in respect of the applicability / convertibility of such a system for many different civil and commercial implementations. It means an air vehicle which has easily detachable useful loads depending on the implementation concept and programmability of the operational area (their forward flight and hovering time) according to the implementation. Considering the abovementioned issues within the scope of this thesis, the design, production and flight tests of the unmanned air vehicle, which we call TURAÇ VTOL UAV through the inspiration for FRANCOLIN (TURAÇ) that vertically flies in the nature, were handled with the industrial theses support program (San-Tez) of the Ministry of Science, Industry and Technology. The suggested UAV system has the co-axial main rotor in the body and 2 tilt rotors at the front. Together with this configuration structure, it can complete its vertical take-off and landing and hovering missions like a helicopter and it has the same capacity of high forward velocity as that of a fixed-wing UAV system. Thanks to its usability with different sized wings presented by the detachable wing structure, different flight missions can be accomplished with a single body. The detachability characteristic also provides the air vehicle with the easy packaging and mobility feature. More volume is provided for the aerodynamic efficiency and useful load with the blended wing configuration. Within the scope of the thesis, the design process of the TURAC VTOL UAV, system engineering including structural and aerodynamic analyses, development and testing of propulsion systems, development of simulation and control algorithms, flight control system, flight management computer, useful load systems, software and hardware developments, low-cost rapid prototyping method and flight tests subjects were discussed. Firstly the motivation that drive us to design such an UAV was presented. For a competitive UAV design, similar designs were investigated. Possible problems that we can face were determined. The features and advantages of the concept of the TURAC VTOL UAV were explained. Especially the unique propulsion concept that differs from other UAVs was presented. An iterative method was followed in designing studies. Design modifications were conducted according to the analysis and test results. While designing and analyzing the detailed parts, structural and aerodynamic analyses were performed considering the efficiency of the whole system. Thanks to the original propulsion configuration of the TURAC VTOL UAV, both the energy was used in the most efficient way and no balance problems occurred in the triple rotor system. Engine-propeller-ESC combinations were tested and simulated with the developed and produced thrust test bench. Linear and non-linear dynamic models of TURAC VTOL UAV were created with the aerodynamic coefficients obtained by means of the computational fluid dynamic (CFD) and vortex lattice method (VLM). Scenarios for the TURAC VTOL UAV’s transition from the hover to the forward flight (and reverse) were formed and analyzed. In line with these scenarios, flight control systems were developed and the flight simulations were successfully accomplished for the transition from the hover to the forward flight (and reverse). Control system designs and their embedded softwares were developed to enable hovering and autonomous transition from the hover to the forward flight. Avionic systems were developed as software and hardware. The developed ground station system includes the mission planning module, live control module, telemetrical data reception and recording module and playback module. Real-time video images can be transmitted to the ground station. Multispectral camera images were analyzed. A cost-effective and quick prototyping method was explained step by step. Different TURAC versions produced by means of this method were used in flight tests. Flight performance of each version became an input of the iterative design process and determined the next version. While autonomous flights such as autonomous landing and take-off and route tracking were performed with the wingless TURAC VTOL UAV in the tricopter mode, the forward flight, hovering tests and transition from the hover to the forward flight were successfully completed on manual and autonomous basis with 1/2 and 1/3 scaled TURAC VTOL UAVs.