LEE- Bölge Planlama-Yüksek Lisans

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/19221

Gözat

Konu "serbest bölge" ile LEE- Bölge Planlama-Yüksek Lisans'a göz atma
  • Öge
    Serbest bölgelerin yer seçim süreçleri üzerine bir araştırma: Mersin Serbest Bölgesi örneği
    (Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-05-20) Makal, Dilan ; Yüzer, Mehmet Ali ; 502191803 ; Bölge Planlama
    Dünya ülkelerinin dış ticaret işlemlerinin büyük bir çoğunluğu, bugün sayıları 5000'i aşan serbest bölgeler aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Özellikle 1980'li yıllardan sonra etkilerini göstermeye başlayan küreselleşme süreci, uluslararası sınırların şeffaflaşması, yoğun ticari ilişkilerin kurulması, ülkeler arasındaki ticaret duvarlarının yıkılması ve dolayısıyla rekabetin artması gibi durumları da beraberinde getirmiştir. Bu faktörlere dünya kaynaklarının giderek artan kıtlığı da eklenince alternatif kalkınma yolları arayışı önem kazanmaya başlamış; serbest bölgeler de bu süreçte birer çözüm aracı olarak öne çıkmıştır. Yabancı yatırımları ülkelere çekeceği, teknoloji transferini sağlayacağı, uluslararası pazarda ticari rekabeti kolaylaştıracağı varsayılarak serbest bölgelere kuruldukları bölgelere avantaj sağlama, ülkenin kalkınmasına öncülük etme gibi stratejik roller yüklenmiştir. Modern anlamda kurulan ilk serbest bölgenin başarıya ulaşması ise hızla dünya çapında yayılma süreçlerini başlatmıştır. Az gelişmiş bölgeler için kalkınma aracı olması beklenen ve yeni ekonomik üsler olarak nitelendirilen bu alanların özellikle son 20 yıldaki popülerliği akademi alanına da yansımış; bölgeleri farklı kapsam ve bakış açılarıyla inceleyen birçok çalışma tamamlanmıştır. Çalışmalar detaylı olarak incelendiğinde ise yer seçimi başlığı üzerinde yeterince durulmadığı anlaşılmıştır. Oysa ekonomik faydaları ancak uzun vadede gözlenebilen bu bölgelerin beklenen verimi sağlayabilmesi için en temel faktör, doğru yer seçimidir. Bu çalışma ile serbest bölgelerin yer seçim süreçleri, süreci yönlendiren kriterler, kriterlerin öncelik durumu, bölgelere veya ülkelere göre farklılık gösterip göstermediği, elde edilen kriterler ile bölgedeki firmaların alanı tercih etme nedenleri arasında ilişki incelenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda Çin, Güney Kore, ABD ve daha birçok başarılı dünya ülkesinde kurulan bölgelerin yer seçimi sürecini araştıran çalışmalar ve Dünya Bankası, OECD ve UNCTAD gibi kurumların raporları detaylı bir şekilde incelenmiş; yapılan incelemeler sonucunda 8 ana kriterin (Doğal Kaynaklar Konum, Ulaşım Bağlantılar, İnsan Kaynakları, Altyapı ve Tesisler, Teşvik ve Politikalar, Endüstriyel Uygunluk, Pazar Yönelimi ve Erişimi, Çevresel Sürdürülebilirlik Durumu) ve bir dizi alt kriterin, serbest bölgelerin yer seçiminde yönlendirici etki gösterdiği belirlenmiştir. Tespit edilen kriterler doğrultusunda ise Türkiye'de kurulan ilk serbest bölge olan Mersin Serbest Bölgesi'ndeki 60 firma ile derinlemesine odak grup görüşmeleri gerçekleştirilmiştir. Yer seçim sürecinde etkili kriterlerden biri olan Çevresel Sürdürülebilirlik kriteri, firma tercihleriyle ilişkili olmadığı için görüşme kapsamındaki sorulara dahil edilmemiştir. Görüşme sonuçları; firmalara, üretim sürecine ve faaliyetine, bölgeye ve yer seçimine yönelik bulgular şeklinde detaylı olarak aktarılmıştır. Yapılan literatür incelemesinden ve görüşmelerinden anlaşıldığı üzere; Teşvik Politikalar, Ulaşım Bağlantıları, Doğal Kaynaklar, Pazar Yönelimi ve İnsan Kaynakları kriterleri, bölgelerin yer seçim sürecinde de firmaların alan tercihlerinde de yönlendirici etkiye sahiptir. Bölge yer seçiminde en önemli kriter olarak ön plana çıkan Teşvik ve Politikalar kriteri, firmaların bölgeyi tercih etme nedenleri arasında da ilk sırada yer almaktadır. Genel sonuç bu yönde olmakla birlikte sektör bazında farklılaşmalar da gözlenmiştir. Altyapı Hizmetleri ve Tesisleri kriterinin ise hem serbest bölge yer seçim sürecinde hem de firmaların alan tercihlerinde en düşük etkiye sahip kriter olduğu anlaşılmıştır. Bulgular serbest bölgelerin yer seçim sürecinin diğer endüstriyel kullanımların yer seçim sürecinden farklılaşma eğiliminde olduğu, bu nedenle de bölgelere özgü sistemlerin geliştirilebileceği yönündedir.