FBE- Maden Mühendisliği Lisansüstü Programı - Yüksek Lisans

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/76

Gözat

Konu "Açık İşletme" ile FBE- Maden Mühendisliği Lisansüstü Programı - Yüksek Lisans'a göz atma
  • Öge
    Kömür Dekapajında Optimum Delme-patlatma Tasarımı-garp Linyit İşletmesinde Bir Saha Çalışması
    (Fen Bilimleri Enstitüsü, ) Bayraktaroğlu, Bülent ; Ergin, Hasan ; Açık İşletme ; Opencast Mining
    Açık işletmecilikte kaya ve cevher basamaklarında kazı genellikle delme-patlatma yöntemi ile yapılmaktadır. Bu amaçla sırasıyla; delik delme, patlatma, kazı-yükleme ve nakliyat işlemlerinin yapılması gerekir. Uygun olmayan delme-patlatma tasarımı hem kendi maliyetlerini olumsuz etkilemekte hem de daha sonraki izleyen işlemler olan kazı-yükleme ve nakliyat işlerinde sorunların oluşmasına, verim düşüklüğüne ve maliyet artışlarına yol açmaktadır. Bu bakımdan delme-patlatma işleri, kazı-yükleme ve nakliyat işleri ile bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Delme-patlatma maliyetlerini düşürmek amacıyla, optimum olmayan bir delme-patlatma tasarımı sonunda oluşacak iri parçalar, kazı-yükleme ve nakliyat maliyetlerini etkileyerek genel maliyetlerde artışa neden olur. Delme-patlatma tasarımını bir çok parametre etkilemektedir. Bu parametrelerin bir kısmı kontrol edilebilir, bir kısmı da kontrol edilemeyen parametrelerdir. Kontrol edilebilen parametreler-delme ve patlama geometrisi; delik çapı, delik yeri, delik eğimi, delik boyu, delik düzeni, dilim kalınlığı, delikler arası mesafe, basamak aynası şekli, basamak yüksekliği, basamak eğimi, sıkılama, delik taban payı, atım grubu boyutları, yemleme, ateşleme ve gecikme süresi gibi parametrelerdir. Kontrol edilemeyen parametreler-kayaç birimlerinin madde ve kütle özellikleri; kayaç dayanımları, kütlesel olarak sağlamlık derecesi, kayaç sertliği, su durumu ve hava şartları gibi parametrelerdir. Delme-patlatma çalışmasında çok sayıda parametrelerin mevcut olması nedeni ile optimum şartların elde edilmesi oldukça zor bir durumdur. Ancak, yapılacak analitik çalışmalar sonucunda, optimuma en yakın değerleri elde etmek çalışma yapılan işletme açısından faydalı sonuçlar üretilmesine katkıda bulunabilir. Yapılan bu çalışmada öncelikli olarak literatürde yer alan delik delme ve patlatma sistemleri incelenmiş ve Bölüm 2’de sunulmuştur. Bölüm 3’de delme-patlatma tasarım parametrelerinin analizi yapılarak performans değerlendirilmesinde kullanılan yöntemler sunulmuştur. Bölüm 4’de Garp Linyitleri İşletmesi’nde (G.L.İ.) delme-patlatma işlerinin optimizasyonu için saha çalışmaları ve analitik çalışmalar sunulmaktadır. Öncelikli olarak G.L.İ.’de mevcut işletme sistemi etüdü yapılmıştır. Daha sonra, çalışma yapılan bölgeye ait formasyonların jeomekanik özellikleri tespit edilerek hali hazırda yürütülen delme ve patlatma işlerinin yerinde ayrıntılı etüdü gerçekleştirilmiştir. Mevcut delme-patlatma tasarım parametrelerinin literatürde önerilen formüllerden yararlanılarak elde edilen sonuçlarla uygunluğunu araştırmak için analitik çalışmalar yapılmıştır. Gerek yerinde yapılan gözlemlerde ve gerekse analitik çalışmalar sonucunda, işletmede delme-patlatma işlerinin iyileştirilmesi amacıyla sistematik denemeler gerçekleştirilmiştir. Literatürde bulunan delme-patlatma optimizasyonu için önerilen formüllerden yararlanılarak 7 adet ön tasarım modeli belirlenmiş olup, bu doğrultuda denemeler gerçekleştirilmiştir. Sonuçların irdelenmesi için önerilen performans analiz yöntemleri (patar sayım yöntemi, ikincil atımlarda patlayıcı tüketimi, ekskavatör yükleme performans analizi ve boyut dağılım analizleri) kullanılarak değerlendirmeler yapılmıştır. Bu denemelerde ekskavatör yükleme performans analizi ve boyut dağılım analizlerinin bir paralellik gösterdiği tespit edilmiştir. İşletmedeki mevcut delme-patlatma tasarımı ve deneme yapılan 7 durum için de ayrıntılı delme-patlatma maliyet analizleri yapılarak sonuçlar sunulmuştur. Delme-patlatma maliyetleri yanında kazı-yükleme ve nakliyat maliyetlerinin de analizi yapılarak çalışma yapılan işletme için optimum durum tespit edilebilir. Şüphesiz; çok parametreli ve kompleks bir proses olan delme-patlatma tasarımı ve optimizasyonunda daha kapsamlı çalışmalar yapılarak elde edilen sonuçların desteklenmesi gerekir.