LEE- Tekstil Mühendisliği Lisansüstü Programı
Bu topluluk için Kalıcı Uri
Gözat
Yazar "Mutlu, Aras" ile LEE- Tekstil Mühendisliği Lisansüstü Programı'a göz atma
Sayfa başına sonuç
Sıralama Seçenekleri
-
ÖgeAkrilik filament ipliğin tekstüre edilmesi(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2021) Mutlu, Aras ; Demir, Ali ; 709844 ; Tekstil MühendisliğiAkrilik elyaf, en eski sentetik tekstil elyaflarından biridir. 2000 yılında dünya elyaf kullanımının yaklaşık %5'lik kısmını akrilik elyaf oluştururken bu oran 2020 yılında %1 mertebesine gerilemiştir. Üstelik birçok elyafın kullanım miktarı artmakta olmasına rağmen akrilik elyafta düşüş trendi devam etmektedir. Tüm bu akrilik elyaf tüketimi elyaf (kesikli lif) formundadır. Filament formunda akrilik ipliğin tarihçesinin 1950'li yıllara kadar dayanmasına ve birçok üreticinin akrilik filament iplik üretimine başlamış olmasına rağmen çeşitli nedenlerle ticari olarak yaygınlaşması yakın zamana kadar mümkün olmamıştır. Bu nedenle, akrilik filament ipliğin tekstüre edilmesi üzerine yaygın bir bilimsel literatür ya da ticari bilgi bulunmamaktadır. Aslında akrilik elyaf üretimi esnasında uygulanan "kıvırcıklandırma" işlemi, termomekanik tekstüre yöntemlerinin tüm temel aşamalarına sahiptir. Tüm dünyada kişi başına düşen elyaf tüketimi artarken filament iplik üretiminde de önemli artış yaşanmaktadır. Yıllık filament iplik üretimi çok daha hızlı bir artış göstermektedir ve 2013 yılından itibaren kesik elyaftan üretilen ipliklerin üretim miktarını da geçmiştir. Filament iplik, enerji ve iş gücü yoğun, detaylı ve uzun süren iplik eğirme proseslerini ortadan kaldırmasının yanı sıra final ürüne kazandırılan mükemmel fiziksel özellikler ile de hem düşük maliyetli hem de yüksek performanslı ürünler elde edilebilmesine olanak sağlamaktadır. Ancak filament ipliklerin en önemli dezavantajlarından biri düz ve bükümlü formda parlak ve suni bir görüntüye sahip olmasıdır. Bu haliyle birçok kullanım alanı için kabul görmeyen bir ürün halindedir. Tekstüre işlemi, filament ipliklerin daha doğal görünüm ve tutuma sahip hale getirilmesi için uygulanan bir prosestir. Tarih boyunca gerçek büküm-büküm açma, yalancı-büküm, bıçak sırtı, dişli çark, örme-sökme, yığma kutusu gibi termomekanik, hava-jeti gibi mekanik ve bunların yanı sıra bikomponent, kimyasal ile tekstüre gibi yöntemler çalışılmış olsa da günümüzde en yaygın olarak kullanılan iki yöntem yalancı-büküm ve hava-jeti ile tekstüre yöntemleridir. Polyester, poliamid, polipropilen gibi termoplastik liflerin tekstüre edilmesine yönelik yaygın literatür bulunmaktadır. Akrilik filament iplik ise fiziksel, kimyasal ve termal özellikler açısından bahsi geçen termoplastik liflere göre ayrıştığı için bu malzemenin tekstüre edilmesine yönelik özel araştırmaların gerçekleştirilmesi önem kazanmaktadır. Akrilik filament iplik, diğer sentetik ipliklere kıyasla ultraviyole ışınlarına, kimyasallara ve mikroorganizmalara karşı daha iyi bir dayanım gösterirken, yüksek ışık ve hava şartlarına karşı renk haslığı, rezilyans, boyutsal kararlılık gibi özellikleriyle de ön plana çıkmaktadır. Ayrıca akrilik kesik elyaftan üretilen ipliklere göre daha yüksek mukavemet ve kumaşa dönüştürüldükten sonra daha yüksek aşınma dayanımı ve boncuklanma özelliklerine sahip olacaktır. Akrilik filament iplik halihazırda kullanıldığı bükümlü haliyle kendisine tente, halı, dikiş ipliği gibi kullanım alanları bulabilse de tekstüre edilmemiş filament ipliklere özgü suni görüntüsü nedeniyle potansiyelinin altında bir kullanımı olduğu değerlendirilmektedir. Bu iplik için uygun tekstüre proses şartlarının belirlenerek sonraki tekstil proseslerinde işlenebilir ve kabul edilebilir fiziksel özelliklere sahip akrilik filament tekstüre iplikler elde edildiğinde çok daha yaygın bir şekilde kullanımı mümkün olacaktır. Bu çalışma kapsamında, gerçek büküm-büküm açma, yalancı-büküm, örme-sökme, sıcak hava-jeti, soğuk hava-jeti ile tekstüre yöntemleri incelenmiş, tüm yöntemlerle ilgili kritik noktalar belirlendiği gibi yalancı-büküm tekstüre ve hava-jeti ile tekstüre yöntemlerinde yürütülen deney tasarımı ve sonrasında gerçekleştirilen istatistiksel analiz ile optimum proses şartları belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar, akrilik filament iplikten yeni ticari ürünler oluşturulmasına yardımcı olacağı gibi bu iplik için zayıf olan literatür bilgisinin genişletilmesinde ve potansiyel yeni çalışmalara temel oluşturulmasında yararlı olacaktır.