FBE- Mimari Tasarım Lisansüstü Programı - Yüksek Lisans

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/118

Gözat

Yazar "10005812" ile FBE- Mimari Tasarım Lisansüstü Programı - Yüksek Lisans'a göz atma
  • Öge
    Mardin Geleneksel Konutlarında Değişimin Mekan Dizimi Yöntemiyle İrdelenmesi
    (Fen Bilimleri Enstitüsü, 2013-07-05) Şimşek, Nurhilal ; Ünlü, Alper ; 10005812 ; Mimari Tasarım ; Architectural Design
    Bu çalışmanın amacı, Mardin geleneksel konutlarında, 1989 yılı ile 2013 yılları arasında, seçilmiş olan konutlar çerçevesinde fiziksel ve işlevsel değişimi incelemektir. Aradan geçen süreç, bir jenerasyon farkının göstergesidir. Bu da, 1989 yılında konut sahibinin çocuklarının 2013 yılında konut kullanıcısı olduğu demektir. Babadan oğla konut kullanımının aktarıldığı ataerkil yaşam biçimi, bazı değişikliklere uğrasa da, konut sahibi olma şekli, kültürel mevcut halini korumaktadır. Mardin geleneksel mimarisi, Türkiye sınırları içerisinde, türüne az rastlanır örnekler sergilemektedir. Bu durumun sebebi, hem Mardin?in coğrafik konumudur, hem de Mardin?in topografik yapısıdır. Bir dağın eteğine, tepedeki kaleden vadideki anayola kadar, doğu-batı sınırları arasında konuşlanmış olan konutlar dizisi, her parselde ayrı örneklemler sunmaktadır. Bu kentte konut üretimi, artzamanlı bir süreçte, ihtiyaç ve imkan dahilinde eklemlenerek türemektedir. Konutlarda, alanın ve yönelmenin el verdiği noktada konutun avlusu, topografyanın da imkan verdiği noktada konutun girişinin belirlendiği bir tasarım süreci mevcuttur. Mardin konutlarında bir tipolojinin varlığından söz edememekteyiz. Bu araştırma tezi dahilinde bu durumun sebepleri de incelenecektir. Konut planlamasında tipolojinin olmayışının sebeplerinin en başında, Mardin?in topografik yapısının özgünlüğü gelmektedir. Şu halde, konutlar birbirlerine, sınırları ve imkanları dahilinde oluşum ve büyüme göstermektedir. Güncel halinde, kentte konut ekleyecek bir parsel bulunmadığı gibi, bir konutun yıkılması da söz konusu değildir. Girift yapının içerisinden bir konutun çıkartılması, o konuta dayalı komşu konutlar ve ona yaslı üst kottaki yapılar etkilenecektir. Şu halde yüzyıl öncesinden tasarımı son noktasına ulaşmış olan bu kent, güncel kullanımda ancak konut içerisindeki değişimlere müsaade etmektedir. Konut içerisindeki değişimler, modern ihtiyaçlara göre olmaktadır. Kullanıcı, konut alanında, dönemin ihtiyacına göre yeni birim eklemekte veya birimleri değiştirebilmektedir. Bu araştırma tezi ile birlikte, yapılan bu müdahalelerin neden ve sonuçları üzerinde durulmaktadır. Tüm bu değişimlerin mekan kullanıcısı üzerine etkileri ile mekan organizasyonundaki farklılıklar değerlendirilmektedir. Araştırma tezinin ilk bölümünde, Mardin yerel mimarisi ve bu dokudaki değişim üzerine yapılmış olan çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemi açıklanmıştır. Bu bölüm, tezin teorik taramanın girişi olmakla birlikte, çalışmanın gayesine ve çıkartılan sonuçların ne şekilde ve yolla elde edildiğine dair bilgi vermektedir. Tezin ikinci bölümünde, yerel mimari ve değişim üzerine genel bir kavramsal tarama yapılmıştır. Kültürün, çevrenin ve davranışın insan üzerindeki etkisi ve tüm bunların, yaşanılan çevre üzerine yansıması bir bütün olarak ele alınmıştır. Bu sebepten, yerel mimarinin nasıl oluştuğuna dair kavramsal bütün, davranış, çevre ve kültürel etkileşimler, alt başlıklar halinde incelenmiştir. Geleneksel mimaride oluşum, etkileşen verileriyle ele alındıktan sonra, bu mimari tarzında değişime değinilmiştir. Değişim, mimari bir yapıda neden ihtiyaç duyulmaktadır ve sonuçları neler olmaktadır, sorularına kavramsal yaklaşılmıştır. Mimari yapılarda değişim iki boyutta irdelenmiştir; kültürel, davranışsal, çevresel değişim ve fiziksel, fonksiyonel değişim. Kültürel, davranışsal ve çevresel değişim, daha ziyade toplumsal ve soyut kavram boyutunda araştırılmış ve açıklanmıştır. Bu tür değişimlerin, somut yapıya etkimektedir. Fiziksel ve fonksiyonel değişimin ayrı açıklanmasının sebebi ise, konuttaki bir birimin, fonksiyon değişimine uğramasının sonucu bazen fiziksel olarak bozulma veya değişim olmakla birlikte, yalnızca işlev değişikliği de olmaktadır. Dünya üzerinde genel geçer kurallar ve kaideler bütününün ele alınmasının ardından, bu teorik bağlam, Mardin kenti üzerine yansıtılmış ve üçüncü bölümde Mardin?deki yerel mimari, oluşumu, kullanımı ve değişimi irdelenmiştir. Mardin geleneksel konutlar üzerinde etki eden veriler ayrı alt başlıklar halinde açıklanmıştır. Verilere takiben, Mardin konutlarında neden bir tipolojinin mevcut olmadığı açıklanmış ve örnek konutlarla ele alınmıştır. Genel bakıştan, Mardin konutlarında değişen birimler ve bu değişimin neden ve sonuçlarına değinilmiştir. Bir önceki bölümde olduğu gibi, değişim iki ayrı alt başlıkta işlenmiş ve büyük çerçeveden, değişen mekanlar üzerine bazı sonuçlara varılmaya çalışılmıştır. Bu alt başlıklar, dördüncü bölümdeki alan çalışmasında örneklenecek olan konut değişimlerine giriş niteliğindedir. Araştırma tezinin dördüncü bölümü, alan çalışmasına ayrılmıştır. Mardin kenti merkez bölgesinin sınırları içerisinde yer alan tüm tescilli konutlar listelenmiştir. Kullanılacak olan bilimsel yöntem ve ispatlar için, ilk yerleşmelerin görüldüğü üç mahalle ele alınmıştır. Şar, Latifiye ve Necmettin mahalleri sınırlarında yer alan, 1989 yılındaki verilerine ulaşılabilen (1989 yılında yayımlanan Füsun Alioğlu?nun doktora tezi) ve halihazırda tescilli olan konutlar listelenmiştir. Ardından bu konutların gözlem yöntemiyle, değişime uğramış olup olmadıkları tespit edilmiştir. Değişime uğramamış konutlar, eski ve yeni planlarıyla karşılaştırılmış ve durumları ortaya konulmuştur. 1989 ve 2013 yılları arasında değişim gözlemlenen konutlar üzerine alan çalışması başlatılmıştır. Yöntem olarak, araştırma ve gözlemlerin ardından, konutlar üzerinde veri elde edilmesi işlemi için, mekan dizimi yöntemi kullanılmıştır. Bu bilimsel yöntem, mekan organizasyonu ile kullanım yoğunlukları arasında frekans ölçümü yapabilmemizi sağlar. Bir konutun eski hali ile birimlerin değiştirilmesinin ardından konut ve kullanıcı kullanımı üzerine etkisi, bu bilimsel yöntem ile haritalanmıştır. Sonuç olarak, en başında sorulan, değişimin sonuçları üzerine bir tartışma yapılmıştır. Bu tartışmanın ışığında, özellikle kapatılan, bölümlenen ve işlevi değiştirilen birimlerin mekan genelinde etkisi olduğu ortaya dökülmüştür. Modern çağın getirisi olarak görülen içe kapalı konut ihtiyacı ve arzusu, Mardin kent dokusuna, hiç var olmamış bir olgu getirmiştir. Bu durum ile, konut içerisine alınan tuvalet ve mutfak birimleri, kapılar ardında kalan mekanlar, eşgörüş alanlarını daralttığı gibi, konutlarda ulaşılması zor mekanlar oluşturmuştur. Yalnızca mekan bazında kalmayıp, bölümlenerek ayrı kullanıcılara tahsis edilen konutların, bütünlük bozumundan, eski kullanım haliyle ana düğüm noktası olan eyvan/terasın konumunu yaşama birimine bıraktığı da gözlemlenmiş ve mekan dizimi haritalamalarıyla ispat edilmiştir. Bu analiz haritaları ve grafik çözümlemeleri, Syntax2d programından alınmıştır. Aynı programdan alınan bağlantısallık, derinlik ve bütünleşme değerlerinin değişimi yorumlanmıştır. Bu değerler, SPSS istatistik programına aktarılmıştır. Bu yazılımdan çıkartılan tablolar ile, 1989 ve 2013 yılları arasında, değişime uğramış bu 12 konutun nicel verileri yorumlanmıştır. Sonuç olarak, araştırma tezinin en son bölümünde, her konuttan ayrı ayrı elde edilen sonuçlar ışığında genel bir yorumlamaya gidilmiştir. Bu tartışma ve sonuç bölümünde, geleneksel mimarinin oluşumu ve değişimi, alan çalışması yapılmış olan bu konutlar üzerinden yeniden değerlendirilmiştir. Bu değişimlerin mekan organizasyonu ve kullanıcı üzerine etkileri maddeler halinde bulgular ve degerlendirme bölümünde sunulmaktadır.