Türkiye’de Hidroelektrik Potansiyelin Değerlendirilmesinde Yeni Finans Modelleri: Hedefler, Beklentiler Ve Sonuçlar

Abstract

Enerji üretim yöntemlerinden biri olan hidroelektrik enerji santrallerinden enerji üretimi, Türkiye’nin hidroelektrik potansiyeli göz önünde bulundurulduğunda, ülkemiz için oldukça ekonomik ve diğer birçok açıdan çıkarları gereği takip edilmesi gereken bir yöntemdir. Ancak Cumhuriyet’in ilk dönemlerinden beri, birkaç istisna hariç, büyük oranda devlet tarafından yürütülen hidroelektrik enerji santral yatırımları, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından yürürlüğe konulan yeni bir model ile özel sektöre devredilmeye çalışılmaktadır. 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanıp 26 Haziran 2003 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “ Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik” hükümlerine göre özel sektör başvuruları başlatılmıştır. “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun” ile kreditörlerin bilmek istedikleri kritik soru olan “bu santrallarda üretilen enerjiyi kimin satın alacağı” netlik kazanmıştır. Bu süreçler sonucunda özel sektör tarafından hidroelektrik enerji santrali inşası amacıyla birçok fizibilite raporu hazırlanmış ve başvuru yapılmıştır, ancak büyük sayıdaki başvurunun yanısıra, başvuru sayısıyla orantılı düzeyde inşaat başlatılamamış, başlamış inşaatlarda ilerleme oranları çok düşük düzeylerde kalmış, lisans haklarının devri, düşük kurulu güç değerli santral inşa ve başvuruları vb. nedenlerle yasa sonrasında kayda değer bir sonuç alınamamıştır. Devletin ve özel sektörün sistemin geliştirilmesi yönünde birçok eleştirisi olmuştur. Her iki taraf da netice itibariyle tam olarak beklentilerine ulaşamamıştır. Ancak halen başvuruların değerlendirmesi devam etmektedir. Önümüzdeki yıllarda sistemin çıktılarının ne olacağı gerçek anlamda anlaşılacaktır. Bu çalışmada sistemin üzerine eleştiriler yapılmış, beklentiler ve elde edilen sonuçlar irdelenmiş, devlet eliyle hidroelektrik enerji üretiminin ülke çıkarları açısından daha faydalı olacağı anlatılmaya çalışılmıştır.

Considering the hydroelectrical potential of Turkey, energy production by using the hydroelectrical plants is a useful method for economical and political benefit of Turkish Republic. Although, most of the hydroelectrical plant construction works were being managed by the government –excluding a few exceptions- since the first days of the republic, Energy Market Regulatory Authority (EMRA-EPDK) is trying to handover these works to the private / commercial sector by conducting a new model. The private / commercial sector applications started in terms of “regulations for the method and basis of water utilization rights agreement to produce electrical energy in the electrial market“ which is prepared by the ministry of energy and natural resources within the “Electrical Market Law 4628” and published in the official journal on 26 June 2003. Upon the “Law of utilization of Renewable/Recycled energy resources for electrical energy production”, the creditors wondered who would purchase the produced energy in these plants. At the end of these processes there have been made very many applications and feasibility reports have been prepared to realize hydroelectrical energy plant by the private/commercial sector. On the other hand in addition to the large number of applications, there is no correlation between the applications and realizations, construction progresses are at very low percentages, the number of handover of licences is very high and electrical production capacity of the completed and continuing hydroelectrical constructions is at very low quantities. Due to these reasons, it can be said that, the results of the model is not sufficiently remarkable. Both the government and private/commercial sector critisized to improve the system. Both sides could not achieve their expectations, however, the applications are still being evaluated. In the further years, the output of the system will be understood. In this study, the system is critisized; expectations, results of applied system and the benefits of management of hydroelectrical energy production by the government are tried to be explained.