Türkiye'nin Aşağı Troposfer Termodinamik Klimatolojisi

Abstract

Genel olarak aşırı yağış, kuvvetli fırtınalar gibi doğal afetlere yol açabilecek meteorolojik olayların tahmini için aşağı atmosferin termodinamik özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir ve orajlar ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada öncelikle Türkiye üzerindeki aşağı troposferin termodinamik özelliklerinin belirlenmesi, daha sonra ise aşağı troposferdeki nemli ve orta atmosferdeki kuru bölgelerin tespiti sonucunda konvektif kararsızlık ve şiddetli fırtınalarla ilişkisinin mezo ölçekte tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma alanının topoğrafyası ve iklimsel özelliklerine değinilmiş ve meteorolojik olaylara etkisi incelenmiştir. Türkiye de bulunan 7 radyosonde istasyonundan elde edilen 25 yıllık verilerin kalite kontrolünün yapılmasının ardından, düzeltme teknikleri uygulanmış, aylık ortalama bağıl nem, karışma oranı, çiy noktası sıcaklığı, eşdeğer potansiyel sıcaklık gibi aşağı troposferin termodinamik değişkenler hesaplanmıştır. Bu değişkenlerin analizi ve orajların oluşum mekanizmasının anlaşılabilmesi için gerekli olan kararsızlık indeksleri ile karşılaştırılması sonucunda yersel ve zamansal analizleri yapılmıştır. Bu analizlere bağlı olarak konvektif yağış sistemlerinin dağılımları ile oraj klimatolojisinin çıkarılması mümkün olmuştur. Türkiye deki oraj oluşumunun diferansiyel ısınma, topoğrafya, denize uzaklık ve cephesel sistemlerin bir sonucu olduğu ifade edilmiştir. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Türkiye nin en orajlı yerleri iken, Ege Bölgesinin orajın en az görüldüğü yer olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak çalışmanın alanının genişletilmesi ve Türkiye nin genel özelliklerini tanımlayabilecek yeni indekslerin elde edilmesiyle daha gerçekçi sonuçlara ulaşılması için bazı önerilerde bulunulmuştur.

In general in order to forecast the heavy rains, severe storms which can cause disasters, the thermodynamic properties of the lower atmosphere should be known by examining the thunderstorms. In this study, the detection of the thermodynamic features of the lower troposphere was provided and humid regions in the lower troposphere and the dry regions in the middle atmosphere was investigated to discover the relationship among convective instabilities and severe storms. In addition, the effect of the topography and the climate conditions of meteorological phenomena was also examined. Data of the 7 radiosonde stations in Turkey for 25 years were quality controlled, and variables of the lower troposphere; mixing ratio, dew point temperature, equivalent potential temperature were obtained. Local and time scale analysis were made via analysis of data mentioned above and compared with instability indices. Convective precipitation systems and thunderstorm climatologies were described based on the aforementioned analysis. The thunderstorm formation in Turkey was found to be the result of differential heating, topography, distance from the sea and atmospheric front systems. Middle and Southeastern Anatolia were Turkey s thunderstorm regions, whereas Aegean region was the least affected. Consequently, suggestions for the enlargement of the study area and validation of new indices for determination of Turkey s general specifications were made.