Tarihi Süreklilikte Kentsel Katmanlaşmanın Belgelenmesi Bağlamında Kayseri Kent Merkezi

Abstract

Kentler, ilk yerleşildikleri andan itibaren uygarlıklar tarafından defalarca yeniden üretilseler de, tarihi birikimlerini belleklerinde sürekli olarak saklarlar. Diğer bir ifadeyle, bu sosyal ve fiziki sürecin sonuçlarını, yer altında ve üstünde açığa çıkmış ya da gizlenmiş tarihin izleri olarak geleceğe aktarırlar. Bu bağlamda her kentin geçmişiyle ilişkisi, katmanlaşarak günümüze ulaşan bir tarihi birikim olarak değerlendirilebilir. Kentlerin bu anlamda, yerel ve uluslararası düzeyde geleceğe ışık tutan geçmişle bağlantısının ortaya çıkarılması ve geleceğin planlanmasında bu tespitin sonuçlarından yararlanılması amacıyla kentsel katmanlaşma bağlamında belgelenmesi gerekmektedir. Bu çalışma, mekanın sadece fiziki boyutunu ele alacak şekilde, geçmişi binlerce yıl öncesine dayanan çeşitli uygarlıkların bir arada veya ard zamanlı olarak yaşadığı Kayseri kentinin geçmişle bağlarını sistematik olarak ortaya çıkarabilmek amacıyla, katmanlaşma bağlamında kentin belgelenmesini amaçlamıştır. Yapılan inceleme ve değerlendirmeler sonucunda, geçmişi yaklaşık 4500 öncesine dayanan kentin, merkezinin ise en az 1500 yıldır yerleşilen bir alan olduğu belirlenmiştir. Özellikle 1950’lerden itibaren hızlı bir kentsel yenileme sürecine başlanmış olmasına rağmen, sınırlı sayıda tarihi yapı ve grupların günümüze ulaştığı kentte, tespiti yapılmamış ve düzenli arkeolojik çalışmalara konu olmamış birçok tarihi değer yer almaktadır. Bunların belli bir sistem içerisinde ele alınarak, kurumlar arasında sıkışan ve değerlendirilemeyen bilginin ve kişilerin yere ait düşüncelerinin bir kültür envanteri projesi kapsamında kentsel katmanlaşma bağlamında bir araya getirilmesi gerekli olmaktadır. Bu süreç, yerel olduğu kadar yerel üstü bilgi ağlarına da eklemlenme kabiliyetine sahip, kurumsal işbirliğine dayalı sürekli güncellenebilen bir sistematik bilgi oluşturulması şeklinde yorumlanabilir. Çalışmada bu bakıştan hareketle, tepedeki Kanes ile eteklerindeki Karum arasında Kanes’in Karumu gibi tepedeki Mazaka ve eteklerindeki Caesarea ya da Argaios’un Mazakası ve devamında Mazaka’nın Kayserisi (Caesarea Mazaca) yönünde gelişen Dini, Yönetimsel ve Ticari Kent ilişkisinin ve dönemsel değişimlerinin katmanlaşma bağlamında bir belgeleme önerisi geliştirilmiştir. Bu şekilde doğru ve güvenilir tarihi bilginin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. İlgili tüm veriler, alan çalışmaları ve kentsel gelişim ile birlikte değerlendirilerek, tarihi süreklilikte fiziksel anlamda kentsel değişim kronolojik olarak açıklanmaya çalışılmıştır.

Towns continuously do inherit the legacy of their historical past, keeping it within their memories, throughout their lives even though they are numerously re-settled and re-organized by various civilizations. They convey the outcomes of this social and spatial process as the inheritance of their past which are sometimes discovered and which are sometimes kept under wraps. The relation of every town with its past can be assessed as the inheritance of its stratified historical past. Towns, therefore, should be documented in tune with its stratified historical inheritance in order not only to elicit its historical connections that shed light on the future in local and even international levels, but also to use the outcomes of this documentation as dominating inputs for the planning of the town. This research attempts to systematically document the stratified inheritance of the town of Kayseri, wherein various civilizations lived consecutively or even simultaneously for thousands of years, only by taking the physical dimensions of its spatiality. It is found in the research that the town has approximately a 4500 year of settlement history and the center of the town has at least 1500 years of past. After the major renovation projects began in the 1950s, only few numbers of historical values were left recently. And there are numerous historical values in the town that had not been documented or researched by systematic studies. The information of these historical values is got caught between various institutions and within intangible processes. It is necessary to document the information of them systematically and in tune with a cultural inventory project in context of urban stratification thought. This process can be assessed as the systematic local information processing which is capable of articulating into the local and supra local information networks. This research aims to document the ascertained information of the temporal changes and of the Commercial, Administrative and Religious town relation, which is emanated from the Caesarea of Mazaca – the Caesarea which is located in the outskirts of Mazaca – and which is concerned with the relation between the Karum and Kaniš, in context of urban stratification thought. To anticipate the direction, various information sources are researched including the engravings, maps, photographs, traveler notes, research notes and registration censuses. All these data is investigated in relation to the detailed field researches and assessed in context of urban stratification within the historical continuity. Consequently, the temporal, physical and urban change is explained chronologically and the urban stratification of the town center of Kayseri within the historical continuity is documented.