Yaşanan Mekan Olarak Bayrampaşa Cezaevi'ni Okuma

Abstract

Bireylerin yaşamlarını geçirmek için en temel ihtiyaçları olan barınma ve korunma gereksinimleri sadece fiziksel çevreyi ifade etmemektedir. Fiziksel çevrenin sınırladığı koşullar, anlam kavramı ile birlikte biçim kazanarak o yerin bütünlüğünü oluşturulmakta ve ifade kazanmaktadır. Anlam arayışıyla başlayan ve devamını mekan kavramıyla birleştiren yaşantıların izlerini okumaya çalışmak bu çalışmanın temel hedeflerindendir. Mekanı oluşturan fiziksel yapı elemanlarının sınırladığı çevrede süren yaşantıların izinde, sadece temel gereksinimlerini karşılamaktan öte bazı gizli anlamlar mevcuttur. Tasarımcı için bu çevre koşullarının sınırladığı yaşamın keşfi tasarımın anlamını oluşturmaktadır. Mekanın anlamının arayışıyla başlayan bu çalışma, kendi dinamikleri içerisinde farklılaşarak kendi anlamını bulmaya çalışmıştır. Bu bağlamda anlamın kendisi yönteme dönüşmüştür. Anlamla beraber çevresinde dönüşen dil, diyalog, atmosfer, beden ve bellek ilişkileri irdelenenerek mekanın kendisi bulunmaya çalışılmıştır. Bayrampaşa cezaevi alan çalışması, bu sorgulamaların meslek pratiğinde nasıl bedene dönüşebileceğinin araştırılması ilkesine dayanır. Aşırı mekanlar üzerinden mekanın üretiminin irdelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada, kullanıcı ve mekanın arasında kurulmuş olan deneyimsel ilişki üzerinden okunmak üzere Bayrampaşa Cezaevi (Sağmalcılar Cezaevi) seçilmiştir. Bu "ilişkisellik" bağlamında örnek olarak adlandırmak ya da açıklamaya çalışmak yerine "örneklem" terimini kullanıyor olmak daha belirleyici olacaktır. Bayrampaşa Cezaevi örneklemi gerek dönemsel özellikleri, gerekse zaman içerisinde şehrin çeperlerinde olan bir tutukevinden şehrin gelişmesi ve büyümesiyle birlikte şehrin tüm dinamiklerini içinde barındıran bir yaşam merkezi haline dönüşmüştür. Bu çalışmada araştırılan değişim ve dönüşüm sürecinde bedenin enerjiye dönüştüğü mekanlarda hapsolan bedenlerin ne anlama geldiklerinin sorulması ya da anlamlarını nasıl dönüştürdüklerinin okunmaya çalışılmasıdır. Çalışma, tasarımcı olarak bireylerin mekanları nasıl deneyimlediği ve bunun diğer tarafında da deneyimleyen olarak bireyin mekanı anlamlandırma çabalarını açıklamaya çalışmaktadır. Hem tasarımcının, hem de mekanı deneyimleyen bireyin mekanlarda "varolması" ndan kaynaklanan algının ilişkiler bütününde okunmaya çalışılmasıdır. Ayrıca bu etkileşim sırasında, bireylerin deneyimlediği mekanların kendi aralarındaki ilişkilerinden çıkan potansiyellerin keşfedilmeye çalışılmasıdır. Tasarım süreci, öznenin, çözümlemenin kendisinde varolan başlangıç ve bitiş noktalarını tanımlamaya çalışmasından öte, o arada geçen zaman dilimini izlediği ve yaşadığı sürecin kendi kendine dönüşerek ifade kazanmansı olarak tanımlanabilir. Özneyle mekanın sürekli hareket halinde olmasından kaynaklanan bu dinamizm farklı biçimlerde karşılaşılan durumların tümü haline dönüşür. Bu çalışmalar süresince Finlandiya'lı teorisyen Pallasmaa'nın yönelimi ve kavramları yön belirleyici olmuştur. Pallasmaa (2011) mimarlığı sadece teknik terimler içerisinde çizimler ve inşaat dünyasında ifade etmeyip, mimarlığın felsefe ve sanatla birlikte varolmasını ortaya koymaktadır. Mimarlığın temel görevinin, barındırma ve öznenin mekanla olan bütünleştimesiyle sınırlı kalmayarak bütün duyulara hitap etmesi gerektiğini savunduğu için Pallasmaa' nın yönelimi belirleyici unsur olarak seçilmiştir. Bu çalşmanın giriş bölümünden sonra, ikinci bölümde, ağırlıklı olarak Pallasmaa' nın kavramları okuyucuya sunulmuştur. İkinci bölümde, yazarın orayı gezerken deneyimlediği mekansal karakterler ve mekan algısı üzerinden yapmış olduğu okumalar üzerinden mekan dili (grafitiler), mekan atmosferi, bellek- mekan ve deneyim- beden ilişkileri üzerinden okumalar yapılmıştır. Üçüncü bölümde, bu kavramlar üzerinden Bayrampaşa Cezaevi okuması yapılmış ve son bölüm olan sonuç bölümünde ise tez çalışmasının bütünü üzerinden bu konularla ilgili sorgulayıcı fikirler tartışmaya açılıp, çalışmanın iç mimarlık alanıyla olan ilişkileri tartışılmıştır. Bu deneyimin ya da tasarım sürecinin kazanımı da ayrıca bu ilişkiler ağında sorgulanan durumdur.

The basic needs such as sheltering and protection of individuals to spend their life does not only express the physical environment. Together with the expression of the circumstances limited by the physical environment, it consists of physical integrity of the space. Begins with the quest for meaning and trying to read the footprints of experiences by means of combining the 'concept of space' are the main objectives of the study. Beyond responding the basic needs of the daily lifes in which physical structural elements limited by the physical environment, the questions were asked to subject such as how 'life' which is limited by the environmental conditions can be read according to the design discipline. The subject mentioned herein constitues user itself. Begin with the search for the meaning of space, the study tried to find its own meaning in differentiating their dynamics. It means in this context the meaning itself has become the method. However, the space itself has been tried to find by studying thoroughly the relationships of language, dialogue, atmosphere, body and memory. Bayrampaşa Prison (Sağmalcılar Prison) fieldwork, resides on searching of the principle of how those querries could arise and become concrete questions in professional practice. In order to examine the 'production of space' via extreme spaces, the study has been established as the field in terms of experiential relationship between the user and the space itself. In this sense of 'correlation', using the term 'örneklem' is considered to be more deterministic way rather than naming as 'example'. Bayrampaşa Prison has become a wellness center in time in which includes all the dynamics of the city along with the development and growth of the city from the detention center in the city's periphery as well as being necessary periodic sample properties. During these transformation process, some questions are asked and tried to be examined such as how bodies turn into energy where bodies are trapped in space or how they could transform the meaning. However, it is tried to be explained how individuals as 'designers' experience the space as well as explaining the efforts of interpretation of the space by the individual as experiencing the space. The study at the same time tries to read the perception of 'existence' in the space of both the individual's experiences and the designer's by means of whole interrelations. Additionally, during this interaction it is tried to be explored the potentials resulting from the relations between those spaces experienced by the individuals. The subject of the resolution itself, rather than trying to identify the existing start and end points, then followed by the passage of time and experience is also defined as the process of transformation itself. arising from the subject and place in constant motion, this vitality becomes all encountered situations in different ways. During this study the questions has been responded such as why Pallasmaa's orientation and the concept has directed the researches. Pallasmaa not only express his world by architectural drawings and technical terms in construction world but also reveals existence of architecture between philosophy and art. According to Pallasmaa, the main task of architecture should appeal all the senses rather than having limited functions like sheltering and the relation between user and space. For this reason Pallasmaa's orientation has been chosen as the determining factor for the study. In the second chapter, mainly Pallasmaa's concepts are presented to the reader. There some readings have been made through the writer's experiences of the spatial character and space perception, space language (graffiti), the atmosphere of the place, memory-space and experiences-body. In the third section accordingly, Bayrampaşa Prison readings have been made and in the final section as a result, questioning ideas have been opened as a discussion on these issues within the scope of the thesis as well as the relationship with the interior architecture of the study have been discussed. This experience or acquisition of the design process have also been questioned regarding to network relationship.