T.H.M.'de Kadın Ağzı Türkülerin Müzikal Ve Edebi Özelliklerinin İncelenmesi

thumbnail.default.alt
Tarih
1999
Yazarlar
Aral Kuzlu, Ayşegül
Süreli Yayın başlığı
Süreli Yayın ISSN
Cilt Başlığı
Yayınevi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Institute of Social Sciences
Özet
Ağız, daha ziyade edebiyatçıların tanımıyla, bir ülkede geçerli olan konuşma dilinin, yörelerde veya kentlerde gösterdiği söyleyiş farklılıklarıdır. Bu tanımlamaya ilâveten ağız kavramının Türk Halk müziğinde yüklendiği çok daha özel ve geniş anlamları ve hususiyetleri mevcuttur. Özet bir tanım yapmak gerekirse türkülerin icrası yoluyla karşımıza çıkan, mahalli, yöresel veya bölgesel olarak farklılık gösteren üslup ve tavır olarak kişisellik ve toplumsallık arz eden iletişim ve ifade etme biçimi, yöntemi ve tarzıdır. Bir başka deyişle geniş coğrafyalar üzerinde değişkenlik gösteren, müzik karakterleri içerisindeki, halklann kendi konuşma biçimini dilini melodik ve ritmik zevkini, kendi yaşam tarzlarını ve kendilerini ifade etme biçimlerini ortaya koyan vokal, müzikal icraların tümüdür. Yukarıdaki tanımlamalar doğrultusunda Türk halk müziğinde sadece kadınlar tarafından, çoğunlukla özel zamanlar ve mekanlar içerisinde, genellikle erkek kitlesi dışında çalınıp söylenen, kadının kendi duygu ve düşüncelerini yansıtan, ve söyleyiş üslubu ve tarzı bakımından tamamen kadınsı edaları, konuları ve temaları içeren vokal müzikleri kadın ağzı havaları olarak ele alıp, tanımlayabiliriz. Kadın ağzı havalan adı altında icra edilen türküleri ise özel bir ifade ile kadın ağzı türküler olarak kategorize edebiliriz. Bugüne kadar elimize geçmiş kadın ağzı havalarını incelediğimizde böyle bir repertuar içerisinde yer alan çok sayıda ve değişik ifadeler arz eden türkü görülmektedir. Örnek vermek gerekirse elde edilmiş olan türkü doğarcığı içerisinde kına türküleri kapsamında telakki edilebilecek gelin ağlatma, gelin alma, gelin çıkarma, gelin övme, gelin okşama, kına yakma, gelin-kaynana, gelin-görümce, iğdileme havalarının yanışına, ninniler, ağıtlar, asker türküleri, bazı iş türküleri (halı dokuma, ekin kavrama, burçak yolma, orak çekme, teşi havası vs.) bir takım tekerleme tarzında mizansen havalar, müstehcenlik arz eden türküler, sözlü ve bol terennümlü kadın oyun havaları, nanay ve yallı havalan, deme-çevirme türküler vs. gibi isimlerle rastlanan ezgi çeşitlerine tanık olmaktayız. Kadın ağzı türküleri incelediğimiz zaman karşımıza çıkan ilk hususun bu türküler çerçevesinde işlenen konulann ve temaların kadının kendi doğal, sosyal ve psiko- sosyal yönünü açığa vuran kriterler doğrultusunda yakıldığı ve daha ziyade doğaçlamaya yatkın şiir, melodi ve ritmik öğelerin kullanıldığını görmekteyiz. Konulannı incelediğimiz kadın ağzı türküleri kadınların sevgilisine, çocuğuna, ailesine karşı duygularını aktardığı anlam bakımdan son derece duygusal sonuçlar ortaya koyan kadınsı ifadeler ite anlatılmıştır. Kadın-erkek ilişkilerinin konu edildiği sevda türküleri, kadınlar için çok özel olan evlilik üzerine yakılmış gelin türküleri, sevdikleriyle arasındaki dağlar yüzünden hasret duyguları çeken kadının söylediği gurbet türküleri, sevdiği veya oğlu askerde olan kadının sağ salim kavuşabilmek hayaliyle söylediği asker türküleri, yakınlarını ölüm sebebiyle kaybeden kadının isyanını, üzüntüsünü dile getirdiği ağıtlar annenin çocuğuna okuduğu ninniler kadın ağzı türkülerin belli başlı konulannı oluşturmaktadır. vı Bu türkülerin konularında yaptığımız inceleme sonucunda ortaya çıkan temalar, sevgi, şefkat, mutluluk, hasret, hüzün vb temalardır. Kadın ağzı türkülerin edebi yapısını şiirsel açıdan incelediğimizde, aa ba kafiye düzeninde, 7,8 heceli mani tarzında, ancak ezgisel yapı itibariyle türkü kimliğinde görülen, ayrıca 11 ve 8 heceli koşma tarzında ama türkü kimliğinde görülen bir yapıya rastlanmıştır. Ağırlıkla mani tarzında görülen türkülerden oluşmasının yanı sıra kavuştaklı yapıda türkülere de rastlanmaktadır. Dörtlük ve kavuştaktan, üçlük ve kavuştaktan, ikilik ve kavuştaktan oluşan türkü kimliğinde kadın ağzı türküler her yönden incelenmiş ve tespit edilmiştir. Kadın ağzı türküler şiirsel yapının haricinde terennüm kullanımı ile zenginleştirilmiş türkülerdir. Anlamlı ve anlamsız bu terennüm çeşitleri "aman aman", "hey hey", "of of, "yandım aman", vb. gibi olup türkülere içtenlik katan unsurlardır. Kadın ağzı türküler sadece kadınların bulunduğu, erkeklerin alınmadığı meclislerde söylenmektedir. Kadın enstrümansitler yok denecek kadar azdır. Kadınlar türkülerine def.bendir, kaşık, sini, tencere gibi ritmik sazlarla eşlik etmektedirler. Bu yüzden kadın ağzı türkülerde saz bölümüne rastlanmamaktadır. Hatta kadınla^ bu bölümleri doldurmak amacıyla terennümler söylemişlerdir. T.R.T., Repertuarında görülen kadın ağzı türkülerdeki saz bölümleri derleyenler tarafından bağlantı bölümlerinin tekrarı olarak yapılanmıştır. Müzikal açıdan incelediğimiz kadın ağzı türkülerin akılda kalıcı, küçük, duygulu, abartısız, kadınsı bir yapısı vardır. Kadınların narin ve yumuşak ifadesini bu türkülerde görmek mümkündür. Bu yapıda müzik cümlelerinden oluşmuş olan kadın ağzı türküler, dizisi, ses genliği, karar sesi, güçlüsü, bakımından incelendiğinde la kararlı, uşak dörtlüsü üzerine kurulmuş ses genliği 5'li ve 8'Ii aralıkta olan bir yapıda görülmektedir. Hüseyni beşlisi ile uşak dörtlüsünün oluşturduğu la kararlı, 1 oktav ses genliğine sahip türkülerde tespit edilmiştir. Ritmik yapısı, incelenen türküler gözönüne alındığında 9 zamanlı, birim değeri 8'lik olan biçimde karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca 4 zamanlı, birim değeri 4'lük olan, 2 zamanlı, birim değeri 4'lük olan türkülerde vardır. Sonuç olarak kadın ağız türküler, melodik ve edebi yapısı bakımından incelendiğinde, kadınsı duyguların kendisini gösterdiği, kadının her tür birikimini açığa vuran bir tür ortaya çıkmaktadır
In this prepared study of musical and literal specifications of women dialects in Turkish folk music are presented. Dialects are generally different ways of speaking of the world language of country in different regions and cities. In addition this definition, the concept of dialect has a wider and more private meaning and specifications in Turkish folk music. To sum up, it's a way of communication and expression which occurs by regional and geographical communication ad expression which occurs by regional and geographical changes and which shows personality and socialness. In other words. It's a vocal and musical performance that shows differences upon different wide geographies. It puts forth the ways of speaking of societies melodic, rhytmic pleasures, lifestyles, and ways of self-expression within musical characters. Due to the definitions, put forth above, we can define, apart from the those which are related to men, vocal musics which are generally played, sang during special times as "women dialect tunes." We can categorize the folk songs which are performed under the term "women dialect tunes" "as" women dialect folk songs". When we study women dialect folk songs, we come across many and different expressions which are contained in the repertory of this understanding. To exaplify it, within the repertory of folk songs gained upto now we have encountered different types of melodies in the extent of folk songs such as. Making the bride cry, taking the bride, taking out the bride, caressing the brid application of henna, the bride-mother-in-law, the bride-sister-in-law, lullabie lamentations for death, soldier folk songs, seperation folk songs, passion for songs, some work folk songs (carpety weaving, crop siezing, vetch Mucking reaping, test tunes, etc.,) directing tunes with the manner of a playful formu obscene folk songs, verbal and very pleasant woman play tunes, nanay and yal tunes, telling-turning folk songs etc. When we study women dialect folk songs, the first fact we encounter is that we see the subjects and the themes which are woven around the folk songs include poemic, melodic, and rhytmic components which have tendency towards inspiration relatively and these themes and subjects occur in the natural environment sand reveal the psycho-social aspect of women. Women dialect folk songs whose subjects we have studied are told ith the absolute womanish expressions that's conveyed in the meaning. The subjects include the emotions of women towards their beloveds, children and famiUies. vm The main subjects of the women dialect folk songs are passion folk songs whose subject is based on men-women relationship; bride folk songs which are about marriage and special for women; separation folk songs which are sang bye the women who are separated from their beloveds because of ranges of mountains between them, soldier folk songs which are sang by women or/and mothers who want to be reunited with their beloveds or sons who are under the mimitary service. Women dialect folk songs may consider the women's revolt which occures due to a death of their relative. At the end of the study of the subjects of these folk songs; the emerging theme are love, affection, happiness, separation and gloominess etc. When we sctrutinize the literal structure of the women dialect folk songs, it's determined that their order of rhyme is a a b a and they can be in 7 and 8 syllables which is general in the traditional Turkish quatrian forms. But because of it's musical structure and style of free-form folk poems with 8 and 1 1 syllable meters, we encounte a structure in a structure in a type of a folk song structure. Also it's determined that they are in the traditional Turkish quatrian forms and apart from this, in connections forms. Women dialect folk songs that formed in a quarter note and connections, trio note and connections, half note and connections, are sctrutinized and determined in every detail. Women dialect folk songs, apart from the main form have gotten richer via the use of pleasant tunes. These repetitons whether meaningful or not are as "aman, aman", "hey, hey", "of, of, "yandım anam" etc., and they add heartfelt feeling and sincerity to these folk songs. As women dialect folk songs are sang within the groups of women and as the number of the instrumentalist women is so small. They are the folk songs which can be songs with accompaniment of instrument such as tambourine with jingles, pots, brass tray etc., in case that these instruments aren't sufficient pleasant tunes are used. When we consider it from the musical perspective, women dialect folk songs have a womanish musicality that it sticks in mind, it's small emotional, it is not exaggrated. It's possible to observe the delicate and soft expression of women in these folk songs. When we scrutinize the musical sentences according to the voice with, decision voice strong in this structure. We see that they are established on "la" determined uşşak guartet and they show structure up to the 6. and 7. degree. Ifs observed that folk songs which have one octave voice gapwhich is achieved by hüseyni fivefold and uşşak quartet. When the rhytmic structures of folk music are studied, we encounter them 9 limed measures in 1/8 note units. At the same time there are folk songs which are 4 timed in 1/4 units and / or 2 timed in 1/4 notes. As a result, women dialect folk songs are the songs which are produced and performed by women. They put forth the emotions, ideas, social identity and psychology of women and consider love, happiness, affection, gloominess, separation themes. They have a womanish and delicate expression and they tell about women
Açıklama
Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999
Thesis (M.A.) -- İstanbul Technical University, Institute of Social Sciences, 1999
Anahtar kelimeler
Müzik, Edebi eserler, Halk müziği, Kadın ağzı havaları, Müzika, Türk halk müziği, Türküler, Music, Literary works, Folk music, Woman-talk" folk songs", Musical, Turkish folk music, Folk songs
Alıntı