Osmanlı Porselen Sanatı

Abstract

Porselen, kil içeren hammaddelerden üretilmiş ürünlerin oluşturduğu seramik grubunun bir elemanıdır. Porselen hamuru; kaolin, feldspat ve kuartzdan oluşur. Sırlanan porselen hamuru farklı şekillerde pişirildikten sonra sır altı ve sır üstü teknikleri ile dekorlanır. Porselen ilk olarak Çinliler tarafindan icat edilmiştir. Porselen tarihinin Çin'de başlamasının en önemli nedenlerinden biri, porselen yapımı için gerekli temel maddelerin, çok eski zamanlardan beri burada kolayca bulunabiliyor olmasıdır. Çin Porselen eserleri özellikle Saraylar' in, İmparatorlar'ın, Krallar'ın ve Prenslerin çok değer verdikleri bir ürün olmuştur. Çin Devleti uzun bir süre bu bilgiyi gizli tutmayı başarmıştır. Ancak Japonya başta olmak üzere, bu değerli malzeme ile yapılan eserler geniş bir çevreye yayılmaya başlar. Porselenin bu kadar kısa bir süre de yayılmasında İtalyan tüccarlar önemli rol oynamıştır. Bundan başka, bir görüşe göre de 13. yüzyılda yaşamış olan İtalyan gezgin Marco Polo 'nun doğu izlenimleri batıda çok etkili olmuştur. Hatta 1295 yılında Venedik'e döndüğünde yanında götürdüğü porselenlerin Avrupa'ya ilk ulaşan örnekler olduğu kabul edilir. Bu yıllarda Avrupa ülkeleri, doğu saraylarında geliştirilen bu sanatın arkasında yatan gizli tekniği çözmek için uğraşmaktadır. İtalya'da "Medici Porselenleri" adı ile porselene yalan ilk eserler üretilmiştir. Daha sonra Fransa'da porselen üzerine geniş incelemeler ve arştırmalar yapılmaya başlanır. Böylece bu ilk dönem Avrupa porselenlerinde yoğun olarak Çin etkileri görülür. Fakat daha sonra, Meissen Porselen Fabrikası başta olmak üzere, Sevres, Limoges, Worcester, Derby gibi Avrupa'nın belli başlı üretim merkezlerinde başarılı yöneticiler ve sanatçılar ile çok çeşitli renk ve formlarda porselenler üretilmeye başlar. Bundan sonra Avrupa'da porselen Berlin, Viyana, İngiltere, Hollanda, Danimarka, Polonya gibi bölgelerde son derece güzel örneklerle devam eder. Artık porselen üretildiği yerlerin ve üreten büyük sanatçıların kimliğim yansıtan bağımsız bir sanat dalı olmuştur. İngiltere'de Sanayi Devrimi ile başlayan ve tüm Avrupa'yı etkisi altına alan değişim, 19. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti'ni de siyasal, ekonomik ve kültürel açıdan etkiler. Osmanlı Devleti'nde özellikle sanatta batıya yönelme bu dönemde gerçekleştilir. Anadolu'da geleneksel çini ve seramik sanatı, Selçuk ve Osmanlı dönemlerinde gelişerek devam etmiştir. Özellikle lö.yüzyıl iznik Çini ve Seramikleri, adını tüm dünyaya duyurmuş en muhteşem örneklerimde yine bu dönemde vermiştir, lö.yüzyıl, Osmanlı'nın her alanında en parlak olduğu dönem olarak tarihe geçmiştir. Iznikli ustaların elinden çıkan, dönemin zenginliğim yansıtan seramik ve çiniler bu döneme aittir. Anadoludaki geleneksel çinicilik tekniğinde yapılan eserlerde, motiflerin geometrik şekillerinin yanında yıldız, rumi, palmet ve lotus çiçeği, spiral kıvrık dallar ve nihayet bunları bir kat zenginleştiren kufi ve nesih yazı dekora hakimdi. İstanbul'un alınmasıyla, lö.yüzyıhn ortasından sonra Türk Sanatında önce kumaşlarda daha sonra bütün süslemelerde lale, sümbül, karanfil, nar çiçeği gibi değişik kompozisyonlar görülmeye başlar. Izniği destekleyen ikinci merkez Kütahya'dır. İznik' den farklı renk ve üsluplarda örnekler üretilmiştir. Çanakkale Seramikleri ise son derece ilginç form ve renklerde yapılmış, kendine has özellikleri olan seramiklerdir. 18. yüzyıldan sonra çini ve seramik sanatında büyük bir düşüş yaşanır. İstanbul'da Tekfur Sarayı ve çevresinde bir takım çini atölyeleri kurulur. Ancak siyasi ve ekonomik sıkıntılar yüzünden yeterli desteği göremez. vı Bu dönemde ayrıca Eyüp ve Beykoz çevresinde kurulan küçük imalathanelerde porselen üretimine başlandığını biliyoruz. Ancak porselen üretimi için ilk büyük adım 1862 yılında Fethi Paşa'nın Beykoz'da kurduğu fabrikadır. Bu zamana kadar Avrupa 'daki porselen fabrikaları kendileri için üretim yapmışlar, sonraları ise doğu ve özellikle Osmanlı için özel üretime geçmişlerdir. Avrupa'nın ünlü porselen fabrikalarından gelen bu porselenler, Türk Porselenciliği'nin gelişmesinde etkili olmuştur. Bütün bu gelişmeler, Yıldız Sarayı bahçesine kurulacak olan porselen fabrikası projesini hızlandırmıştır.. Bunun sonucunda, Osmanlı Porselen Sanatı, Yıldız Porselen Fabrikası ile kimliğini bulmuş olur. Gerçek anlamda porselen üretimi bu fabrikada, Sultan II Abdülhamit'in desteği ile başlatılmıştır. Bu dönem üretilen porselenlerde, yerli ve yabana desen ustalarının zengin kompozisyonları yer alır. Bu fabrika Türk porselen sanayinin oluşması ve geliştirilmesi çalışmalarına çok yönlü olarak öncülük etmiştir. İlk üretilen porselenler saray ve çevresi için, son derece göz kamaştırıcı örneklerdi. Yıldız Porselen Fabrikası, 19.yüzyılda Osmanlı Porselenlerinin teknik ve üslup açısından yeni bir kimlik kazanmasını sağlaması bakımından son derece önemlidir. Türk porslenciliği 19.yüzyıl'da başlamış olur. Porselen, zaman içinde Batıdan çeşitli sebeplerle Osmanlı Sarayları' na girmiştir. Bir takım porselen üretimi girişimlerinden sonra Yıldız Porselenleri yaratılır. Böylece, Türk porselenciliği üslubu bu dönemle birlikte ortaya çıkar ve günümüze kadar devam eder.

The Porcelain is part of a ceramic group, which is produced from metariels includes clay. The porcelain paste is consist of kaolin, feldspat and kuartz. After the porcelain paste is glazed, it is baked in different methods, than it is embellished by the overglazed and the underglazed techniques. The Porcelain has been initially invented by the Chinese people. One of the major reason that the porcelain history stated in China is, the basic articles in order to produce the porcelain were easily obtainable since the very old times. Chinese porcelain has always been accepted as very valuable article by the emperors, kings and the princes in the royal palaces. Chinese government has been quite successful in terms of keeping this information as confidential at most. However, the master pieces which were produced with this valuable commodity has been the guidance of the Japanese. Italian traders took serious role with regards to the expansion of the porcelain is such a short time. According to another theory, the observations of Marco Polo who is an Italian explorer lived in 13. century has been very influential. Furthermore, the porcelains that he brought with him in his return to Venice in 1295 are accepted as the very first samples arrived to Europe. In those years the European countries were working on the mysterious techniques standing behind this art which was developed in the eastern palaces. The "Medici Porcelains" has been the first master pieces which were produced in Italy. Later on, a wide range of inspection of researches took place in France. Therefore, the influence of China is quite observable in the first period of European porcelains. However, the vui porcelain later on was started to be produced by the talented managers and artists in major European production centers such as Serves, Limoges, Worchester, Derby and especially Meissen Porcelain Factory. Since then the porcelain kept going with an incredibly nice samples in such countries as Germany, Austria, Britain, Netherlands, Denmark and Poland. The porcelain then became and independent art sector which reflects the identity of the artist who made it and the area where it was produced. The changes which started with the industrial revolution in Britain then inflected the whole Europe, also inflected the Ottomans in 19th century by the political, economical and the cultural aspects. The diversion to the west in terms of art also took place in Ottoman Empire in this period. The traditional art of ceramics continued with its evaluation during both Seljuqs and Ottoman period. Especially the 16th century ceramics and tiles are now well-known world wide and the most precious samples were produced in this period. The 16* century is also stated as the most successful period of the Ottoman Empire in every aspects. The ceramics and tiles which reflects the richness of the related period has been produced by the masters of İznik. The master pieces which were produced with the traditional Anatolian ceramic techniques has been infected with the geometrical figures as patterns as well as stars, rumis, palmet, lotus flower, and spiral curly arms. In addition to this kufi, nesih, fonts were also used in order to increase the art to another level. After the conquest of Istanbul and after the first half of the 16* century in Turkish art especially on fabrics different compositions as tulip, hyacinth, clove, pomegranate flower are observable. The second center which supports İznik is Kütahya. The colors and style is differs compare to İznik. The tiles of Çanakkale are made with incredibly interesting forms and colors which also have their own specification. After the 18th century there was a great drop down period in the art of ceramics and tiles. The Tekfur Palace in Istanbul and its surrounding areas some small tiling workshops were establish. However due to the political and economical problems they were not supported enough. IX It is also in our knowledge that in the same period, the production pf porcelain has started around Eyüp and Beykoz under the scale of small workshops. Never the less, the big step in respect to produce the porcelain has been covered in the year of 1862 with in the factory established in Beykoz by Fethi Paşa. Until then, the European porcelain factories kept producing for their own use and now or then they have started to produce specially for east and Ottoman. Porcelains, which are come from European, are effected the development of the Ottoman's porcelains. Then under the circumstances and needs of those days, the project of establishing a factory in Yıldız Palace garden was prepared. Therefore, the identity of the Ottoman porcelain art was started with the Yıldız Porcelain Factory. The real meaning of porcelain production in this factory was set up with the support of Abdülhamid the second. The richness of compositions of the both local and foreign masters took place in porcelain production in this period. This factory took the leading role with regard to the growth and development of the Turkish Porcelain industry. The very first porcelain samples were the most astonishing ones specially produced for the Palace and the royal relatives. Yıldız Porcelain Factory is extremely important in terms of creating a new identity regarding to the 19th century Ottoman Porcelain technique and style. The art of Turkish Porcelain has started with in the 19th century Ottoman Art. The porcelain has penetrated into the Ottoman Palaces due to the various reasons with in a certain period. After some certain attempts of porcelain production the concept of Yıldız Porcelain was created. Thus, the Turkish Porcelain style had have its own existence in this period and had kept on coming to the current time.