Türk halk oyunlarında kullanılan temel hareketlerin tespiti ve anatomik analizi

Abstract

Halk oyunları halk tarafından yaratılan ve nesilden nesile aktarılan kültür ürünleridir. Bu kültür ürünleri yöreden yöreye biçim ve tür yönünden farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklar her oyunu yaratan toplumun, geçmişi, uygarlık düzeyi, inanç ve gelenekleriyle sıkı sıkıya bağlıdır. Zeybek, Halay, Bar gibi değişik türlere ayrılan bu oyunların aralarındaki var olan bu farklılıkları hareket bazında ele alarak incelemek ve dolayısıyla zeybeği zeybek,barı bar, halayı halay yapan özellikleri figürsel anlamda ortaya koymak bu çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. "Halk oyunlarında kullanılan temel hareketlerin tespiti ve anatomik analizi" adlı bu sanatta yeterlik tezinde, halk oyunlarında kullanılan temel hareketler türlere göre tespit edilmiş, ve bu hareketlerin vücut bölümlerine göre dağılımları ortaya konmuştur. Bu tespitler halk oyunlarının zenginliği göz önüne alındığında daha verimli çalışma yapılması açısından 5 ana tür üzerinde yapılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde konunun amacı ve ele alınış biçimleri ayrıntılı bir dille ortaya konulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde türlerde elde edilecek temel hareketlerin anlatımında kolaylık sağlanması açısından genel olarak hareketin tanımı, hareketlerin sınıflandırılması ve harekete etki eden faktörler ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise hareketlerin nasıl oluştuğu konusunda bilgilendirmek için hareket sistemini oluşturan etmenler anlatılmıştır. Dördüncü bölümde vücut bölümleri ve bu bölümlerde hareketi sağlayan eklemlerin ayrıntılı olarak anlatımları yapılarak temel hareketlerin hangi bölümlerde oluştuğu konusunda bilgi verilmiştir. Beşinci bölümde ise vücutta anatomik olarak var olan hareketlerin tanımı ve bu hareketlerin vücut bölümleri üzerindeki tanıtımları, hareketin şekli ve anatomik oluşumunu gösteren fotoğraflarla desteklenerek anlatılmıştır. Altıncı bölümde İncelenen türlerdeki halk oyunlarında en çok kullanılan temel hareketlerin tespitinde her tür için 3 yöre seçilmiştir. Bu üç yörenin toplamında 18 ile 24 adet olmak üzere toplam 5 ana tür üzerinde 110 adet oyun incelenerek temel hareketler tespit edilmiştir. Temel hareketler incelenirken oyunlarda kullanılan çökmeler ve kol tutuşları da ayrı başlıklar altında incelenerek türlerin birbirinden ayrılan veya aynı olan özellikleri ortaya konmuştur. Halk oyunlarında kullanıldığı tespit edilen bu temel hareketler, anatomik açıdan da analiz edilerek, hareketlerin anlatımları, henüz yazılı bir terminolojiye sahip olmadığı göz önüne alınarak, tüm tıp dünyasının kullandığı uluslar arası terimler kullanılarak anatomik dille yapılmıştır. Hareket bazında incelenen türler, ritmik yapılarının benzerlik gösterip göstermediği konusunda da ele alınarak ritmik yapıların türler arasındaki dağılımları tablo olarak bölüm sonundaki eklerde verilmiştir. xm Çalışmada, öncelikle yöre hocaları ile yapılmış görüşmelerde çekilen oyun kasetleri ile çeşitli gösteri ve yarışmalardan çekilmiş ortalama 200 adet Avi formatındaki video kaset kayıtları hareketlerin tek tek tespiti için incelenmek üzere, Asus Live Video çevirici ile dijital ortama aktarılarak bmp ve jpeg formatına çevrilmiştir. Bu aşamadan sonra görüntüleri tek kare yakalamak için Asus Live adlı capture programı, tek kare yakalanan dijital fotoğrafların renk ayarlamaları ve kötü görünümlerinden kurtulmalarını sağlamak için ise ACDSee adlı editing programı kullanılmıştır. Bütün bu çalışmanın sonucunda digital ortamda ortalama 20.000. adet fotoğraf çekilerek incelenmiştir. İncelenen halk oyunlarındaki müzik ve ritim kayıtlarının ayrı ayrı ele alınması ve süzgeçlenmesi için Cool Edit ve Steinberg wave lab müzik editing programları kullanılmıştır. Sonuç bölümünde tez çalışması boyunca elde edilen tespitler türler arasında karşılaştırılmalı olarak maddeler halinde sunulmaktadır.

Folk dances are the cultural products created by the folk and transferred from generation to generation. These cultural products differ in various regions regarding to their forms and sorts. These differences are closely dependent on the history, the civilization level, believes and traditions of the society which created them. To examine these differences between these dances, which can be classified in sorts as Zeybek, Halay, Bar, in the basis of movements and to expose the characteristics which make Zeybek to be Zeybek, Halay to be Halay, and Bar to be Bar in the manner of figures form the main subject of this study. Basic movements used in folk dances are determined according to their sorts and the distribution of these movements according to the body parts are exposed in this doctor of art dissertation named "Determination of the Basic Movements used in Folk Dances and their Anatomic Analysis". These determinations are done on 5 main sorts for a more efficient study considering the richness of folk dances. In the first chapter of the study, the aim of the subject and the examining way are put forward in details. In the second chapter of the study, the description of the movement generally, classification of the movements and factors influencing the movements are dealt with to make the explanations of the movements derived from the types easier. In the third chapter, the factors forming the movement system are mentioned to inform about how the movements come into existence. In the fourth chapter, information about which body parts form the bash: movements is given by explaining the body parts and the joints on that body parts causing the movements in detail. The definitions of the movements, which exist on the body anatomically, and introductions of these movements on the body are explained by the pictures that show the form of the movements and anatomic existence in the fifth chapter of the study. Three regions for each sort are chosen to determine the basic movements that are most used ones in folk dances among examined sorts in the sixth chapter of the study. The basic movements are determined by examining 18-24 dances for each 3 regions among 5 sorts, namely 110 dances in sum. The similar and different characteristics of the sorts are revealed by examining the kneeling and arm positions, which are used in the dances, under separate titles, while examining the basic movements. By analyzing these determined basic movements that are used in folk dances in the respect of anatomy also, the anatomy terms, which are used by the medicine, scholars in the whole world internationally are employed for the explanations of the movements due to the lack of the written terminology. xv The distributions of the rhythmic structures among the sorts are given as a cteart in the appendix at the end of the chapter to show whether the sorts have also ssnilarities in their rhythmic patterns. In the study, first of all, 200 Avi formatted video records in average that were recorded in the interviews with the regional folk dance trainers, various folk dance shows and folk dance competitions are transformed into digital environment by Asus Live Video to have bmp and jpeg formats for examining the movements with the aim of determining them. Afterwards, the capture program named Asus Live to capture the images by one by; the editing program named ACDSee to clean of fault images and to regulate the colors of digital photos are used. As a result of this heavy work, 20.000 photos in average are taken and examined in digital environment. Wlusic editing programs named Cool Edit and Steinberg wave lab are used to study and to filter the music and rhythm recordings of the examined folk dances. In the conclusion chapter, all the determinations obtained along the study are presented in a comparative manner article by article.