Zeyrek İbadethane Sokak 33 No'lu Evin Restorasyon Projesi

Abstract

Türkiye'nin içinde bulunduğu hızlı kentleşme süreci, ekonomik kaynakların yetersizliği, İstanbul'un tarihi ve doğal güzelliklerinin hızla bozulmasına neden olmaktadır. Tarihi merkezlerde kültür varlığı niteliğindeki yapılarda, yoksul insanlar gecekondudakinden daha yetersiz koşullarda yaşamaktadırlar. Süleymaniye ve Zeyrek 'te de günümüze ulaşabilmiş çok sayıda ahşap konut mevcuttur. Bu mahalleler Osmanlı kent dokusunu ve sosyal yaşamını gelecek kuşaklara aktarmaya yardımcı önemli tarihi belgelerdir. Bizans döneminde hastane, yaşlılar evi gibi donatımlarıyla bir sosyal ve dinsel merkez olan Zeyrek, Fatih'in İstanbul'u fethiyle tamamen müslüman bir kimliğe bürünmüş ve önemli devlet adamlarının oturduğu, bilim adamlarının hocalık yaptığı bir merkeze dönüşmüştür, istanbul'daki ilk medreselerden biri Zeyrek'te faaliyete geçmiş ve semt tarih boyunca konut yerleşim alanı ağırlıklı bir bölge olmuştur. Geleneksel mimari karakterini bugüne kadar koruyabilmiş olan Zeyrek'teki ahşap dokuyu geleceğe aktarabilmek önemli bir görevdir. 1995'te Fatih Belediyesinin Zeyrek Sit Alanı içinde bulunan ahşap konakların yenilenebilmesi için başlattığı kampanyada İTÜ'nün desteği istenmiş ve Zeyrek'teki bu büyük propaganda çerçevesinde Zeyrek İbadethane Sokak 33 no'lu ahşap ev hem Türk konut mimarisinin özelliklerini yansıttığından, hem de çok önemli bir konumda -Zeyrek Kilise Camii bitişiğinde-bulunmasından dolayı tez konusu olarak seçilmiştir. Bu amaçla konağı ve yakın çevresini kapsayan alan için tarihi araştırmalar yapılmış, binanın ayrıntılı rölövesi hazırlanmış, restitüsyon ve restorasyon önerileri geliştirilmiştir. Bu çalışma hem konağın inşa edildiği dönemin tespiti için tarihi bir belge, hem de yeni amacına uygun restorasyon projesini içerdiği için önemlidir.

Due to social changes and lack of maintenance the old sections of Istanbul are in a bad state of preservation. Especially Süleymaniye and Zeyrek, which with their timber houses and winding streets are typical of old İstanbul are in need of immediate action. It is important to preserve these important sites as living witnesses of a past civilization. Originally Zeyrek was founded as part of a monastery by Empress Eirene in the twelfth century. With the church of Pantocrator at its center, the establishment had a strong social aspect as well as a religious one. It had a hospital and a house for elderly. After the conquest of İstanbul, the church was transformed into Zeyrek Mosque and one of the first religious colleges of İstanbul was founded there. During the later centuries, the mosque became the nucleus of an urban settlement called Zeyrek, taking its name from Molla Zeyrek, the Ottoman scholar who lectured at this madrasa. İstanbul suffered a lot from fires which devastated the timber houses. Luckily Zeyrek quarter was not damaged by the fires in the first half of the twentieth century. Thus it was possible for the Zeyrek quarter to preserve its 19th century character. However, starting with 1960's, immigration from rural areas of Turkey to İstanbul affected Zeyrek considerably. The social structure of the area changed any drastic transformations in the outlook of the area have occurred since then. As the original inhabitants of the area moved out, the site was taken over by low income groups who did almost nothing for the maintenance of the houses. New buildings, with no regard to the character of the surrounding area were raised on the site of former ones. At present many of the old timber houses are in a total state of ruin; the neighborhood calls for urgent salvage intervention.