İmar Hakkı Aktarımı - İstanbul Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Kentlerin hızla gelişmesi ile birlikte hem kent içinde kalmış hem de kent dışında ancak bu hızlı gelişme ile baskı altında kalan korunması gerekli tarım alanları, orman alanları, su havzaları, kıyı alanları, mineral kaynakların olduğu alanlar ve tarihi ve kültürel alanlar için hem dünyada hem de Türkiye’de pek çok koruma uygulama aracı kullanılmaktadır. Kentsel alanlar bütünsel olarak incelendiğinde kent merkezlerinde bulunan taşınmazların imar hakları açısından önemli avantajları bulunurken; tarihi, kültürel ve doğal özelliklerinden dolayı korunması gereken alanlardaki taşınmazların bu avantajlara sahip olmadığı görülmektedir. Planlama kararlarıyla, kentsel mekanda oluşan bu eşitsizlikler plan uygulama araçlarıyla eşitlenmeye çalışılsa da mevcut araçlarla bunun sağlanamadığı konusundaki düşünceler yeni kavramların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. 1980’li yıllardan beri ABD’de yoğun olarak uygulanmaya başlanan “Transfer Of Development Rights”, Türkiye’de İmar Hakkı Aktarımı (İHA) olarak bilinen koruma uygulama aracının neden ve nasıl ortaya çıktığını incelemek, diğer uygulama araçlarından farklarını ortaya koymak ve Türkiye’de de yeni bir “tarihi, kültürel ve doğal çevre koruma” aracı olarak karşımıza çıkan bu modelin İstanbul üzerinde uygulanabilirliğini test etmek tezin genel amacıdır. 27.07.2004 tarih ve 5226 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda yapılan değişiklik ile yasal sistemimize giren “imar hakkı aktarımı” modeli ile korunması gerekli sit alanlarında var olan veya yapılaşma baskısı altında oluşabilecek imar haklarının bir başka alana transferi mümkün olmuştur. Yenilikçi bir yaklaşım olan “imar hakkı aktarımı” modeli yurtdışından örneklerle irdeleyerek ülkemizde uygulanabilirliğini İstanbul Örneği ile tarihi, kültürel ve doğal alanlarda test edilmiştir.

Many conservation tool is used in the world and Turkey to protect the agricultural lands, forests, watersheds, coastal areas, mineral resources, historical and cultural areas which are under pressure of urban development. When we examine the urban areas; properties in the city centers have important development rights while the properties in the historical, cultural and natural areas don’t have these advantages due to their need to be protected. Planning decisions, which tries to synchronize this inequality in urban areas by plan implementation tools can not be achieved with existing tools so thinking about the the emergence of new concepts is unavoidable. Since 1980 s in the U.S. Transfer Of Development Rights” is widely implemented tool which confronts us as a tool to test the applicability of this model over Istanbul is the overall objective of the thesis. With 27.07.2004 dated and 5226 Cultural and Natural Heritage Protection Act amendments development right transfer model entered to the legal system and the transfer of development rights from the protected sites which are under pressure of existing development has been made possible. Transfer of development right model which is an innovative approach is examined with examples from abroad and the applicability of the model in Turkey is tested with the example of Istanbul s historical, cultural and natural areas.