Romaika Konuşan Halkta Göç Olgusu Üzerinden Konut Tasarımında Yerel Veri Kullanımı - Uzungöl-dönerdere Göçü Örneği

Abstract

Bu çalışmada Romaika konuşan toplulukta göç olgusu üzerinden konut tasarımında yerel veri kullanımının etkisi araştırılmaktadır. Konut tasarımında etkili olan yerel veri; kültürel veri ve doğal veri olmak üzere iki temel başlık altında alınmıştır. Toplum ve aile yapısı, yaşam tarzı, ekonomik etmenler, üretim biçimleri, yerel kalıp dili gibi etmenler kültürel veri başlığı altında, topoğrafya ve manzara, iklim ve bitki örtüsü ve doğal kaynaklar doğal veri başlığı altında incelenmiştir. Yerel verilerin etkisiyle evrimsel bir gelişmeyle oluşan yerel mimariler; çevresine zarar vermeyen, doğayla uyumlu şekilde, hizmet ettiği toplumun maddi, biyo-sosyal, psikolojik ve ruhsal seviyedeki ihtiyaçlarına cevap vererek, yüksek bir refah seviyesi sağlayan, kalıcı olmayıp, doğa içinde var olduğu gibi doğa içinde yok olabilen, yere ait ve kendine özgü bir kimlik oluşturan özellikleriyle, günümüz plancılar ve mimarlar tarafından şekillendirilen yaşama alanlarından çok daha başarılı örneklerdir. Günümüz konut yaşam alanları ise, modernizmin standartlaşan bir görüntüye ulaşan işlevsel yaklaşımlarıyla, kültürel etkilerin okunmadığı kimliksiz çevreler veya postmodernizm etkisinde yerel mimarilerin değişik kopyalarının ‘kitch’ uygulamalarla yanyana getirildiği, kimlik ve dönem kargaşası yaşatan değişik örneklerle oluşturulmaktadır. Hem modernizmin sorgulayan bakış açısını ve yenilikçi arayışını içinde barındıran, hem de yerel mimarilerin başarısının arkasındaki etkilerin araştırılmasıyla elde edilen bilgilerin kullanıldığı konutların günümüz mimari problemlerine çözüm olarak önerilebileceği öngörülen bu çalışmada; yerel verinin konut tasarımındaki etkisi bir göç örneği üzerinden incelenerek elde edilen bulguların, günümüz teknolojisiyle tekrar değerlendirilerek günümüz konut tasarımlarında kullanılmasıyla, daha sağlıklı mimari çevreler elde edilmesi için fayda sağlanması hedeflenmektedir. Bu tez kapsamında, Romaika konuşan halkta göç olgusu incelenerek, göç olgusunun konut tasarımında etkili olduğu değişiklikler üzerinden konut tasarımında yerel veri kullanımı için bir model önerilmiştir. Önerilen model üzerinden, Uzungöl-Dönerdere göçü örneği, detaylı olarak alan çalışmasında incelenmiştir. Alan çalışması kapsamında öncelikle Uzungöl yerleşimi, hakkında araştırmalar yapılarak, doğal ve kültürel yapısı incelenmiş ve sonrasında, kendine özgü mimarisiyle turistik bir değere dönüşen Uzungöl konutu ve bu konut tasarımında etkili olan yerel veriler detaylandırılmıştır. Göçün gerçekleştiği Dönerdere köyü yerel mimarisi de Dönerdere yerleşimindeki doğal ve kültürel yapı ve Dönerdere yerel konut mimarisindeki etkileri ayrı ayrı ele alınarak incelenmiştir. Bu iki bölgenin karşılatırılması ile, farklı kültürel ve doğal özelliklerin etkisiyle oluşmuş iki farklı yerel mimari ve üzerindeki yerel veri etkileri, tez kapsamında oluşturulan tablolarla, karşılaştırılarak incelenmiştir. Alan çalışması kapsamında incelenen, devlet tarafından bir iç iskan projesiyle gerçekleştirilen Uzungöl-Dönerdere göçü örneğinde, Uzungöl’den Dönerdere’ye göç eden halk için Yeni Dönerdere köyü planlanmıştır. Bu köydeki tek tip plana sahip konutlar için tez kapsamında ‘Yeni Dönerdere kamu konutu’ söylemi kullanılmıştır. Yeni Dönerdere kamu konutlarına yerleşen halk, alıştıkları yaşama biçimine hizmet etmeyen bu konutlar üzerinde, kendi anlayışlarına uygun düzenlemeler yaparak, konutta çeşitli değişiklikler yapmışlardır. Bu değişiklikler üzerinde etkili olan yerel veriler tez kapsamında incelenerek yerel verinin konut tasarımındaki yeri hakkında bir irdeleme yapılmıştır. Ayrıca bu yerleşmeye sonradan göçen aileler veya evlilik gibi sebeplerle artan nüfus ile bölünmek isteyen ailelerin yeni konutlar tasarlayarak inşa ettikleri tespit edilmiştir. Bu konutlar da incelenerek, bir kültürün ait olduğu doğadan ayrılarak başka bir doğaya yerleşmesi durumunda, kendi tasarlayıp inşa ettiği konutlarda etkili olan yerel veriler de araştırma kapsamında değerlendirilmiştir. Tüm bu araştırmalar ve incelemeler sonucunda, yerel mimarilerde konut tasarımında mekan organizasyonu için kültürel verinin kalıtsal bir değer olduğu ve yerleştiği coğrafyanın doğal verileriyle bu bilginin fiziksel olarak vücut bulduğu, söylemine ulaşılmıştır. Ayrıca mekan organizasyonunun, yerleştiği çevredeki doğal verilerle vücut bulması durumunun da kalıtsal bir değer olduğu ulaşılan söylemlerden biridir. Konut tasarımı yapılırken, kalıtsal değerde etkili olan doğal ve kültürel verilerin, yani yerel verinin göz önünde bulundurulması gerektiği, aksi takdirde kullanıcının kültürüne ve yerleşim yerinin doğal özelliklerine uymayan konutların değişikliğe uğratılarak yeniden yorumlanacağı, söylenebilir.

In this study, the effect of using local data in housing design is being investigated, through the migration of the Romaika speaking community. Local data which is effective in housing design will taken under two headings as cultural data and natural data. Factors such as community and family structure, lifestyle, economic factors, modes of production, will be covered under the heading of cultural data, topography and landscape, climate and vegetation and natural resources will be under natural data heading. Local architectures which have evolutionary development with the influence of the local data are not only sustainable, but also providing a high level of prosperity by responding to the material, biosocial, psychological and spiritual needs of the society in harmony with nature. Like a part of nature, local architectures which can exist and disappear in nature without harmfull effects, are not permanently structures like todays' reinforced concrete buildings, they can adapt to the changing conditions of the nature and culture of human, in time. Beside these properties, having unique identities related to the time and space of the region, local architectures are much more successful examples than the living spaces shaped by present-day planners and architects. In today's residential habitats, we can see two approach; the effect of functional design of the modernism; which reaches a standard housing unit like 2+1 or 3+1 and has not any culturel identity with the influence of international style and 'kitch' practices like copying and using different parts and features of the local architectures in together, which have different styles, under the effect of the postmodernism that creates a chaos of identities in the same place and the same time period. In this study; which proposes, the housing that includes both the innovative perspective of modernization and the effects of the success of the local architectures, as a solution to contemporary architectural problems, the effects of the local data on the design of the housing are examined through a migration sample. It is aimed to benefit from the obtained findings for healthier architectural environments. This study examines the phenomenon of immigration in the people speaking Romaika language in the Çaykara distinct of the Tranzon province and suggests a model for the use of local data in housing design, through the changes that the migration phenomenon has on housing design. The sample of Uzungöl-Dönerdere, which is one migration example of the model, has been examined in more detail in the field study of the thesis, through the proposed model. Within the scope of the field study, Uzungöl settlement has been investigated and natural and cultural structure of the area has been examined. Uzungöl dwelling which has been turned into a touristic value, with its own architectural style and the local data which effective in this dwelling design were detailed in the study. The natural and cultural structure of Dönerdere village, its residental architecture and the effects of local data on the residential architecture in Dönerdere has been examined. By comparing Uzungöl and Dönerdere regions, it is possible to examine two different local architectures and local influence on their design decisions, which have been influenced by different cultural and natural features. In the case of Uzungöl-Dönerdere migration which examined within the scope of the field study, Yeni Dönerdere village planned by government for the people migrating from Uzungöl to Dönerdere. For the Yeni Dönerdere houses that have a standart plan in this area, the phrase 'Yeni Dönerdere public housing' will be used in the thesis. The people who settled in the public housing of Yeni Dönerdere, made various changes in their houses. The changings are usually arrangements in accordance with their own understanding on this house that does not serve users way of living. The local data which effective on these changes have been examined within the scope of the thesis. The changings of the Yeni Dönerdere public houses are examined at 50 houses and determined under three headings; spatial organization, material changes and infrastructural changings. It is observed that spatial organizations intensively has been realized in two processes; first one is the primary changings that realized in first ten years of the migration and second one is secondary changings that realized the last fifteen years. The primary spatial organization changings have been determined like; cultural factors such as religious understanding, community and family structure, lifestyle, habits, economic factors, modes of production, as well as the effects natural data of migrational zone such as the possibilities offered by local materials, cold weather conditions such as snow and wind, climate conditions. On the other hand, secondary spatial organization changings effected from the universalization. Increasing of the relationships between village and city, the effects of the international style spread to the villages. So the places that specialized according to the functions like kitchen, bathroom are added to the houses. In these changings the economical conditions which are improved with the changings of the modes of production like mechanised agriculture have been also influential. The effects on the material and infrastructural changings are determined paralel to the changings of the technological development at the whole world and also the economical empowerment of the study area. In addition, it has been found that new houses which were designed by families who are late migrated, or who wanted to divide because of the increasing population, such as marriage. 13 houses which are designed by the users are examined at the study area. By examining these houses, it is also possible to investigate that; which local datas are influential in the design of housing in case of a culture which is separated from its natural area and settled in another nature. The houses that designed by the users are similar to the Yeni Dönerdere public houses that after arranged by the primary spatial organization changings. The changes of the houses that designed by the users are determined under three headings; spatial organization, material changes and infrastructural changings. In these 13 houses, there are no primary changings like Yeni Dönerdere public houses, because of they have already been designed like Yeni Dönerdere public houses that arranged by the primary spatial organization changings, in their design decisions the cultural features of the Uzungöl people and the natural conditions of the Dönerdere region have been considered. The spatial organizations are paralel to the secondary spatial organization changings of the Yeni Dönerdere public houses. Similarly, the material and infrastructural changings are paralel to the Yeni Dönerdere public houses. As a result of all these researches and examinations, it has been reached that the cultural organization is inheritable value in the space organization of the residential design and this information is physically bodilyized by the natural data of the geography where it is located. However, in this situation it is important to say that, the information of physically bodilyizing by the natural data is also an inheritable value. This information which is obtained from the thesis, should be taken into consideration the present and future architectural researches and applications and should be re-evaluated with current technological possibilities, so that it will be useful in this day, reaching the achievements of the local architectures that achieved during the periods when they were produced.