İlçe Belediye Hizmet Binalarında Tasarım Yaklaşımlarının Mekân Dizim Yöntemi İle İncelenmesi

Abstract

Tarih boyunca kentte yaşayanların ortak ihtiyaçlarının karşılanması ve kent yaşamının yönetilmesi farklı mekân tipleri içerisinde gerçekleşir. Konutlarda başlayan kent yönetimi, zaman içerisinde agora, kilise, kale gibi farklı yapı tipleri içinde sağlanmış olsa da, günümüzde bu yönetim işlevi için özelleşen yapı tipi olarak 'belediye hizmet bina'ları gelişmiştir. Belediye hizmet binalarının karmaşık mekânsal kurgularından dolayı kullanıcılar, hedeflenen hizmet noktalarını bulmakta zorluk çekebilmekte ve talep ettikleri hizmete erişimlerinin güçleşmesi gereksiz zaman kaybı ile sonuçlanabilmektedir. Belediye hizmet örgütündeki birimlerin çokluğu, mekânda bağlantı noktalarının, dolaşım elemanlarının ve geçiş noktalarının sayılarını arttırır. Bağlantı noktalarının çokluğu, karmaşık kurgu içerisinde yön bulmayı güçleştirir. Bu nedenle kamu ve hizmet veren arasındaki iletişime imkân veren ve iletişimi arttırmayı hedefleyen mekânların ve mekânsal kurgunun yaratılması önem kazanır. Çalışma kapsamında, bu ilişkileri kuran ve arttıran mekânsal özelliklerin araştırılması ve günümüzde değişen ihtiyaçlarla birlikte, hızla değişime uğrayan belediye hizmet binaları için veri oluşturulması amaçlanır. Mimarlık araştırmaları için veri elde edilmesi ve Türkiye'de yeni tasarlanacak ve inşa edilecek belediye binalarının tasarımlarının gelişimi açısından, bu tez çalışması önemlidir. Kentler artan nüfus ve buna bağlı olarak kentleşmenin yol açtığı sorunlar karşısında, yerel yönetimlerin yerinden hizmet üretici çözümler getirmesi zorunlu hale gelmiştir. Kentleşme ve kentleşme ile birlikte çıkan sorunları kent halkının etkin katılımı gerçekleşmeden çözülebilir görünmemektedir. Dolayısıyla belediyelerin yönetim anlayışındaki değişim mekânsal kurguda da değişime neden olur. Bu bağlamda değişen hizmet anlayışının son dönemde inşa edilen belediye binalarına yansımalarının araştırılması için farklı plan tiplerine sahip üç farklı ilçe belediye hizmet binası seçilmiştir. Bunlar Küçükçekmece Belediye Hizmet Binası, Sultangazi Belediye Hizmet Binası ve Şişli Belediye Hizmet Binası'dır. İncelenen belediye hizmet binalarının seçiminde biçimsel farklılıklara dikkat edilmiş, buna karşın benzer büyüklükte, benzer kat yüksekliğinde ve benzer örgüt şemalarına sahip olmaları göz önüne alınmıştır. Seçilen üç ilçe belediye hizmet binalarında yoğun olarak kullanılan hizmet noktaları belirlenmiş, bu noktaların mekân dizim analizleri gerçekleştirilmiştir. Plan tiplerine göre; "beyaz (mavi, çözüm, vb.) masa", "meclis salonu" ve "başkanlık" olarak üç hizmet birimi belirlenmiş ve analizlerde ele alınmıştır. Belediyelerde, mekân içerisindeki eylemlerin ve hizmet alan ile veren arasındaki etkileşimin incelenebilmesi için "gözlem" yöntemi kullanılmıştır. Yapı içerisinde incelenmek üzere seçilen bu üç birimin konumlandırılmasına göre, vatandaşların birimlere erişimde izledikleri yol, bu rota üzerindeki eylem biçimleri gözlenmiştir. Kullanıcıların yapı girişlerinden birimlere ulaşma sürecindeki eylem kalıplarının anlaşılması için mekânın sentaktik ölçümünün yapılması, elde edilen sonuçlardaki farklılaşmanın irdelenmesi ve tartışılması analizin temelini oluşturur. Bu tez kapsamında sentaktik ölçümleri yapılan veriler; bütünleşme/entegrasyon (integration), görsel bütünleşme/entegrasyon (visual integration) verileridir. Bu değerler UCL DepthmapX yazılımı kullanılarak mekân dizim (space syntax) yöntemi ile elde edilen verilerdir.

Along history, to meet the common requirements of citizens and/or to rule the city, there have been different types of buildings. Despite the city administration, which has started in dwellings, had been being kept on in varied types of building such as agoras, castles, churchs; contemporarily, as a building type to rule the city, "city halls" have emerged. In the early period, city halls were the buildings that have been designed to rationally meet the requirements of the city. These kind of buildings haven't become integrated with other functions in the city, and have been active like office buildings, in order to meet the requirements. On the other hand, the city halls of present days are the buildings more integrated with the city, alongside of municipal services, host some alternative functions such as wedding halls, shopping spaces, multifunctional halls etc. Because of growing population and local problems that urbanization causes, to local authorities it became a must to provide services on-the spot to produce solutions. It doesn't seem possible to solve problems, which have emerged because of urbanization, without participation of citizens. Therefore, changes in management approach cause differences in spatial setup. Accordingly, to invesitgate how the changing approach of serving reflects on recently constructed city halls, from three districts, three city halls with different plan types (Küçükçekmece City Hall, Sultangazi City Hall, Şişli City Hall) were selected. While selecting these three city halls, existence of stylistic differences were minded, in spite of that it was also took into consideration that they have similar sizes, heights and organization schemes. In these city halls, densely used serving points were specified, and syntactical analyses of these points were conducted. The three important serving units were specified and handled in analyses as "copmlaint/solution unit" (which is mostly called as "beyaz masa" or "mavi masa" in Turkish), council chamber and office of president, according to their plan types. In the city halls, to examine the acts in the space and the interaction between the people and the service provider, the observation method was used. According to the positions of these three units in the building, routes that the citizens follow to reach to the units, ways how citizens act on these routes were examined. Doing syntactic measurements of the spaces and discussing differences in the results, in order to comprehend the ways people act during their route from the entrances of the buildings to the units, generate the basis of the analyzing model. With this model, it is possible to evaluate and compare the obtained data. Datas, that measured syntactically as a part of this study, are integration and visual integration datas. These datas were obtained by using the software-"UCL DepthmapX", with space syntax method. Within the scope of this software, in order to calculate the spatial integrity value, which were used in analysis, measurements of these following space syntax terms were utilized: total depth, relative asymmetry value (RA), real relative asymmetry value (RRA). While calculating the visual integritiy value, visibility spaces' relatedness were measured by isovist based calculation, in global system.