Hastane Yataklarında Konfor Kavramının İncelenmesi

Abstract

Hastanede yatan hastaların ilk günden, taburcu olana kadar en çok etkileşimde bulundukları tıbbi cihazların başında hastane yatağı gelir. Hastane yatakları sadece hastaların değil; aynı zamanda hemşireler, hasta bakıcılar, ve temizlik görevlileri gibi sağlık personellerinin ve hasta refakatçilerinin de etkileşimde olduğu tıbbi cihazlardır. Hastane yatakları hastaların iyileşme sürecinde önemli bir bileşendir. Aynı zamanda hastane yatağı sağlık çalışanlarının verimli bir şekilde çalışabilmesini etkileyen önemli bir üründür ve çalışanlarla hastaların etkileşimlerini de direk olmasa da dolaylı olarak etkiler. Bu etkileşimlerin olumlu veya olumsuz sonuçlanması yatakların birçok değişkeni yanında konforu ile de yakından ilişkilidir. Konfor denilen olgu, hastane yatağı kullanıcılarını hem fiziksel, hem de psikolojik açıdan etkiler. Hastane yatağı kullanıcılarından sağlık personellerini de işlerini kolaylıkla yapabilmeleri açısından etkiler. Buradan çıkarılan sonuç konfor kriterlerinin hastane yatağının tasarımında kullanmak için, hem hasta, hem sağlık personeli hem de refakatçinin durumları mümkün olduğunca göz önünde bulundurularak belirlenmesi gereklidir. Ayrıca bu kriterlerin belirlenmesi, konforun ölçülmesinde karşımıza etkili araçlar olarak çıkacaktır. Konforun ölçülmesinde iki bakış açısı ve kriter seti kullanılmaktadır: Birincisi deneysel olarak ölçümlerin yapılabileceği kriterlerden (sıcaklık, basınç/baskı gibi) oluşan bir set iken; ikincisi ise anketler ve görüşmeler yoluyla ölçülebilecek kriterlerden (yataktan rahat inip çıkmak, yatağın güvenliği, yatağın kontrol edilmesi gibi) oluşan bir settir. Bu araştırmada ikinci yöntem olan subjektif ölçüm yaklaşımlarından olan karşılıklı yarı yapılandırılmış görüşmeler kullanılmıştır. Konforun çeşitli uzmanlık alanları (Mimari, hemşirelik) ve çeşitli ürünlerde nasıl değerlendirildiğine bakılmış ve buradan 5 adet konfor değerlendirme ana kriteri çıkartılmıştır. Bu kriterler; işlevsellik kriteri, fiziksel özellikler, psikolojik kriterler, teknolojik kriterler ve ekonomik faktörlerdir. Bu çalışmada hastane yatakları için yapılan literatür araştırması kapsamında hastane yatakları incelenmiş ve hastane yataklarının tasarım özellikleri yan korkuluklar, yatağın çalışma prensibi, yatak kilit sistemi, yatak kontrol yöntemi, başucu ve ayakucu panelleri, yatak platformu, yatak genişliği, yatak uzunluğu, yatağa entegre idrar torba kancaları ve yatış pozisyon sayısı olarak belirlenmiştir. Bu özelliklerden hareketle bir hastane yatağı kategorizasyonu yapılmıştır; bu kategorizasyon yatakların çalışma prensipleri, yan korkulukların biçim ve hareket kabiliyetleri, yatak kilit sistemleri ve yatak kontrol yöntemleri özellikleri açısından kurgulanmıştır. Bu bağlamda 9 çeşit hastane yatağı kategorisi elde edilmiştir. 1 nolu kategoride hidrolik olarak çalışan, tek parçalı katlanarak hareket edebilen yan korkulukları, merkezi kilit sistemi ve krank kolları ile kontrol edilebilme özelliği olan yataklar bulunmaktadır. 2 nolu kategoride manuel olarak çalışan, katlanarak hareket eden tek parçalı yan korkulukları, çapraz kilit sistemi ve yatağı kontrol etmek için krank kolları bulunan yataklar bulunmaktadır. 3 nolu kategoride manuel olarak çalışan, krank kolları ile kontrol edilen, yan korkulukları tek parçalı olup katlanarak hareket eden ve merkezi kilit sitemi olan yataklar bulunmaktadır. 4 nolu kategoride, elektrikle çalışan, tek parçadan oluşan ve katlanarak hareket eden yan korkulukları, başucu, ayakucu ve/veya yan korkuluk panellerine gömülü bir kumandası ve merkezi bir kilit sistemi olan hastane yatakları bulunmaktadır. 5 nolu kategoride, elektrikle çalışan, tek parçalı ve dikeyde kayarak hareket eden yan korkulukları, portatif bir kumandası ve merkezi kilit sitemi olan yataklar bulunmaktadır. 6 nolu kategoride, elektrikle çalışan, birden çok parçalı ve dikeyde kayarak hareket eden yan korkulukları, panellere gömülü bir kumandası ve merkezi kilit sistemi olan hastane yatakları bulunmaktadır. 7 nolu kategoride, elektrikle çalışan, birden çok parçalı ve dikeyde kayarak hareket eden yan korkulukları, hem portatif hem de panellere gömülü bir kumandası ve merkezi kilit sistemi olan yataklar bulunmaktadır. 8 nolu kategoride, elektrikle çalışan, birden çok parçalı ve dikeyde kayarak hareket eden yan korkulukları, hem bir portatif hem de panellere gömülü bir kumandası ve merkezi kilit sistemi olan hastane yatakları bulunmaktadır. 9 nolu kategoride ise; elektrikle çalışan, birden çok parçalı, yatayda kayarak hareket eden yan korkulukları, portatif ve panellere gömülü kumandaları ile ve merkezi kilit sistemi olan hastane yataklarıdır. Hem literatür hem de kategorizasyondan elde edilen tasarım özellikleri İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesi ve Gaziantep Üniversitesi Şahinbey Araştırma ve Uygulama Hastanesi'nde kullanılan yerli ve yabancı altı adet hastane yatağı markalarından (Mespa, Nitrocare, Muka, Medical2000, Hillrom,Völker) seçilen 11 adet hastane yatağı üzerinde incelenmiştir. İncelemeler sonucunda bu yatakların 9 kategorinin ile de eşleştiği görülmüştür. Hastane yatakları ile ilgili literatür araştırması ve hastane yataklarının katalog incelemesi yardımıyla ortaya hastane yatakları için bazı değerlendirme kriterleri ortaya çıkmış ve bu kriterler literatürdeki konfor değerlendirme kriterleriyle eşleştirilmiştir. Hastane yatakları tasarım özelliklerinden çıkan kriterler literatür konfor değerlendirme kriterlerinin alt kriterleri olarak yer almışlardır. Bu kriterleri hastane yataklarıyla ve kullanıcılarla test edebilmek, güvenilirliğini artırmak ve genişletmek amacıyla sahada hastane yatağı konforu konusunda uzman kullanıcılarla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler yürütülmüştür. Görüşme yapılan hemşirelerin büyük çoğunluğunun elektrikli yataklar kullanırken daha az kişinin; ise manuel yataklar kullandığı görülmüştür. Bu da gelişen teknolojilerin ve büyüyen ve hergün değişen ihtiyaçların sonucunda hastanelerin teknolojiyi takip eden ürünlere yöneldiğini göstermiştir. İÜ İTF Hastanesi'nden Genel Cerrahi A ve B Servisi, Kulak Burun Boğaz Cerrahi A Servisi, Kalp Damar Cerrahi Servisi, Plastik Cerrahi Servisi, Karaciğer Safra Yolları Cerrahi D Servisi, Üroloji Cerrahi Servisi, Göğüs Cerrahi Servisi, Dahiliye-Hematoloji Servisi, Dahiliye-Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Servisi, Dahiliye-İnfeksiyon Hastalıkları Servisi, Dahiliye-Romatoloji Servisi, Dahiliye-Gastroentoloji Servisi ve Ortopedi ve Travmatoloji Servislerinden 14 servisten 15 hemşire ile karşılıklı olarak görüşülmüştür. Her bir serviste sadece bir veya iki hemşirenin bulunması ve her an hemşirelerin hastalara müdahale etmek zorunda kalabilmeleri görüşmelerin seyrinde aksaklıklara neden olmuştur. Ayrıca vardiya değişimleri hemşirelerin en yoğun olduğu zamanlar olduğu için görüşme yapmak mümkün olamamıştır. Bu sebeple görüşmeler bazen bölünmüştür, veya hızlandırılmak zorunda kalınmıştır, bu da bazı hemşirelerden yeterince bilgi alınamamasına sebep olmuştur. Bazı hemşirelerle randevu alınmasına rağmen, hemşirelerin yoğunluğu veya ani müdahalelerde bulunmaları gerektiği için hemşirelerle görüşülememiştir. Bazı hemşireler görüşme yapmayı kabul etmemişlerdir. Bu görüşmeler notlar ve ses kayıtları aracılığıyla kayıt altına alınmıştır. Bazı hemşireler görüşmelerin ses kaydına alınmasını istememiştir. Bu gibi durumlarda daha detaylı not tutulmaya çalışılmıştır. Kayıtlar transkripsiyonlara dökülmüş ve transkripsiyonların cevap kodlarına dönüştürülmesi aracılığı ile bu görüşmelerin analizinden de uzman kullanıcı görüşlerine dayanan konfor değerlendirme kriterleri elde edilmiştir. Daha sonra literatürden ve hastane yatakları incelemesinden elde edilen kriterlerin birleşimi ile saha görüşmelerinden elde edilen konfor değerlendirme kriterleri ve alt kriterleri eşleştirilmiştir. Ana kriterler değişmezken yeni alt kriterlerin oluştuğu görülmüştür. Bu birleştirme ve eşleştirme sonucunda hastane yatakları konfor değerlendirme kriterleri son haline getirilmiştir. Bu kriterler işlevsellik, fiziksel özellikler, psikolojik kriterler ve teknolojik kriterler isimli ana kriterler iken, toplamda 26 adet alt kriter tanımlanmıştır. Görüşmeler sonucunda 5 ana kriter ve 14 alt kriterden oluşan konfor değerlendirme kriterlerine 12 alt kriter daha eklenmiştir. Literatürsen konfor ve hastane yatağı araştırmalarından türetilen alt kriterler: "Yatak kontrol yöntemi", "Yatak kilit sistemi", "Yatış pozisyon sayısı", "Yatağa entegre idrar torba kancaları", "Ayarlanabilir yan korkuluklar", "Ayarlanabilir yatak yüksekliği", "Yan korkulukların biçimi", "Yatak elemanlarının malzemesi", "Yatağın kullanım ömrü", "Yatağın fiyatı", "Algısal kriterler", "Sosyo-kültürel kriterler", "Duygusal kriterler"ve "Estetik kriterler" olarak şekillenmiştir. Saha görüşmelerinden türetilen alt kriterler; ise : "Portatif ayakucu ve başucu panelleri", "Yatak transferi", "Yatağa entegre işlevsel bölgeler", "Portatif ve ayarlanabilir serum askıları", "Yatak boyutları", "Yatak ağırlığı", "Şilte özellikleri", "Bakım, tamir ve yedek parça", "Yatağın çalışma prensibi", "Yatak iyileştirilmesi", "Yatağın yeni/eski olması", "Tüketici temelli faktörler" olarak şekillenmiştir. Böylelikle konfor değerlendirme kriterleri daha genellenebilir ve hastane yatakları konforunu değerlendirirken yararlı olabilecek bir hale getirilmiştir. Hastane yatakları konfor değerlendirme kriterlerinden hareketle hastane yataklarının konforunu anlamak ve değerlendirmek için bir hastane yatakları konfor kontrol listesi oluşturulmuştur. 81 soruluk bu hastane yatağı konfor kontrol listesi hemşirlere yönelik hazırlanmıştır. Geliştirilen kontrol listesi her ana kritere özel sorular içermektedir. "İşlevsellik" kriteri için 33 soru, "Fiziksel özellikler" kriteri için 8 soru, "Psikolojik kriterler" için 9 soru, "Teknolojik kriterler" için 25 soru ve "Ekonomik faktörler" için ; ise 5 sorudan oluşmaktadır. Bu kontrol listesi özellikle kurumlara yapılacak hastane yatağı alımlarında ilgili kişilere yardımcı olabilecek bir doküman olarak planlanmıştır. Ayrıca hastane yatağı tasarım sürecinde yatağın prototipinin değerlendirilmesi ve ilgili aşamalara yeniden dönülüp yatağın geliştirilebilmesi açısından da yardımcı bir listedir. Kontrol listesinin ileriki çalışmalarda hastane yataklarının konfor açısından değerlendirilmesinde kullanılabileceği öngörülmüştür. Bu çalışmanın tasarımcılara hastane yatağı tasarlama sürecinde yardımcı bir kaynak olması hedeflenmiştir.

Hospital beds are one of the most interacted medical devices by patients from the first day of treatment till the day of discharge. Not only the patients but also the medical personnels such as nurses, cleaning staffs, and accompanying relatives of patients often interacts with the hospital beds. The quality of these interactions are defined and influenced by the perceieved amount of comfort among users. In the process of healing, hospital beds have significant roles. From the medical personnel's point of view hospital beds directly affects the interaction with the patients and work efficiency. Whether these interactions become efficient or inefficient highly depends on comfort of the hospital beds as well as the other parameters of the hospital beds. The amount of comfort that a user perceive from a product is highly depends on the personality of the users. Therefore, in order to measure the comfort of a product, data from users' experience have to be examined and analysed together with design criterias of the product. The concept of comfort influences the users of hospital beds both physically and psychologically. It also influences the work efficiency of medical personnels as they often deal with the hospital beds. Therefore, in the design process of hospital beds, both patient and medical personnel as well as accompanying relatives should be taken into consideration in order to determine comfort parameters. Moreover, determining these parameters helps us when measuring comfort of hospital beds. In the task of measuring comfort, there are two perspectives and parameter sets to be used: First set is the parameters that can be measured by experiments (temperature, pressure/press etc.) and the second set is the parameters that can be measured by conducting surveys and interviews (getting up easily from the bed, lie easily on the bed, safety of the bed, controllability of the bed). In this study, a semi-structured face-to-face interview which is one of the kinds of second perspective, was conducted. Firstly, from the literature, criteria for evaluating comfort in hospital beds together with other kinds of products (automobile seat, screwdriver, healthcare equipments etc.) and comfort evaluations among other disciplines (architecture, nursing) were identified. These criteria combined under 5 main comfort evaluation criteria as; functionality criteria, physical properties, physchological criteria, technological criteria and economical factors. Secondly, research done on identifying design components of hospital beds were investigated which revealed the design properties of hospital beds. The design properties gathered are side rails, operation principle, lock systems, bed control, head and foot boards, mattress platform, width and length of hospital beds, integrated drainage bag hooks and type and amount of various sleep positions of mattress platform. By considering these properties, a hospital bed categorization is proposed which were structured based on the operation principles of hospital beds, the form and movement capabilities of side rails, caster-lock systems and bed control properties. In this context, 9 kinds of hospital bed categories were obtained. Category number 1 contains hospital beds that are hydraulically operated, have one-piece and moving by being folded side rails, a central caster-lock system and crank handles to control and adjust the bed. Category number 2 contains hospital beds that are manually operated, have one-piece and moving by being folded side rails, a cross caster-lock system and crank handles to control and adjust the bed. Category 3 contains hospital beds that are manually operated, have one-piece and moving by being folded side rails, a central caster-lock system and crank handles to control and adjust the bed. Category 4 contains the hospital beds that are electrically operated, have one-piece and moving by being folded side rails, control panels integrated to the footboards, headboards and/or side rail panels to adjust and control the bed and a central caster-lock system. Category 5 contains the hospital beds that are electrically operated, have side rails one-piece and moving by sliding vertically, a portable remote control to adjust and control the bed and a central caster-lock system. Category 6 contains the hospital beds that are electrically operated, have side rails two-piece double sided and moving by sliding vertically, control panels integrated to the footboards, headboards and/or side rail panels to adjust and control the bed and a central caster-lock system. Category 7 contains the electrically operated hospital beds, have side rails two-piece double sided and moving by sliding vertically, both a portable remote control and control panels integrated to the footboards, headboards and/or side rail panels to adjust and control the bed and a central caster-lock system. Category 8 contains the electrically operated hospital beds, have side rails two-piece double sided and moving by sliding vertically, both a portable remote control and control panels integrated to the footboards, headboards and/or side rail panels to adjust and control the bed and a central caster-lock system. Category 9 contains the electrically operated hospital beds, have side rails two-piece double sided and moving by sliding horizontally, both a portable remote control and control panels integrated to the footboards, headboards and/or side rail panels to adjust and control the bed and a central caster-lock system. Afterwards, both the design features from literature survey and this categorization were examined on chosen local and foreign brands of hospital beds used in Istanbul University Istanbul Faculty of Medicine Hospital and Gaziantep University Sahinbey Research and Application Hospital, (five of them Mespa, Muka, Medical2000, Hillrom, Völker, Nitrocare), which were identified as the commonly used brands of hospital beds. Examination results showed that the chosen 11 beds were fit into the 9 category. Accordingly, features of these products influencing the technical and design aspects of them were evaluated. The results of these evaluations are combined to provide design criteria among hospital beds. At the end, the comfort parameters from literature study and from interviews were matched. The criteria coming from hospital bed design features are placed under the literature comfort evaluation criteria as sub-criteria. With the aim of testing these criteria, increasing the reliability and extending the criteria semi-structured interviews with nurses who are expert users about the comfort of hospital beds were conducted. After analyzing the interview data, it is seen that most of the nurses in that hospital use electrically operated hospital beds contrary to manually operated beds. It shows that hospitals go towards the products that follows new technology trends as a result of developing technologies and changing and increasing needs. Face-to-face semi-structured interviews were conducted with 15 nurses from General Surgery A and B services, Ear Nose and Throat Surgery Service, Cardiovascular Surgery Service, Liver Bile Ducts Surgery D Service, Urology Surgery Service, Thoracic Surgeon Service, Internal Medicine-Hematology Service, Internal Medicine- Endocrinology and Metabolic Diseases Service, Internal Medicine- Infectious Diseases Service, Internal Medicine-Romatology Service, Internal Medicine-Gastroenterology Service and Orthopedics And Traumatology Service in IU IFM Hospital. which have 17 open-ended questions, were conducted. Because the services contain only one or two nurses and need them in immediate treatment made it conduct the interviews interruptedly. Also in shift change times it happened to be a tall order to have the interviews. These interviews were recorded both taking notes and voice recording. Some of the nurses didn't want their speech to be recı-orded. In this case, it is tried to take detailed notes to help data analysis. The voice records are translated into transcriptions and by translating transcription into answer codes the expert user comfort evaluation criteria is derieved. In the matching process the ones that were resulted from interviews but could not be matched with the parameters from literature study, were identified as new different criteria. 12 new sub-criterias were revealed from the interview results and added to the former comfort evaluation criteria. After examining researches about the hospital beds in the literature, following comfort criteria were derieved: "bed control", "bed lock system", adjustable side rails, material of components, type and amount of various sleep positions, integrated drainage bag hooks, shape of side rails, adjustable hieght of the bed, product life, price of the bed, perceptual criteria, socio-cultural criteria, emotional criteria and esthetic criteria. Moreover, the sub-criteria gathered from interviews arethe following: portable head and foot boards, bed transfer, integrated fuctional areas on the bed, portable and adjustable iv hook, dimension of the bed, weight of the bed, features of mattress, maintanance, repair and spare parts, operation principle of the bed, improvement of the bed, being new/old of bed, factors generated by consumers. As a result, comfort evaluation criteria have become more generalizable and beneficial in the process of comfort evaluation of hospital beds. Afterwards, a control checklist is presented for the use of evaluating comfortof hospital beds. A total of 81 yes/no questions was created and prepared for the nurses. The questions in the control checklist was grouped in terms of main comfortevaluation criteria. For the "Functionality" criteria 33 questions, for the "Physical Properties" criteria 8 questions, for the "Physchological" criteria 9 questions, for the "Technological" criteria 25 questions and for the "Economical" criteria 5 questions are presented in the check list. This control checklist is thought to assist especially to the people who are responsible for purchasing hospital beds. In addition, it is a helpful document to evaluate the prototypes of hospital beds in the process of designing hospital beds. As a future work, this checklist is planned to be applied on hospital beds.