İTÜ Göleti Çevresinde 7Be Radyonüklidi Ölçümleriyle Toprak Taşınmasının İncelenmesi

Abstract

Her geçen gün dünya için daha da önemli bir sorun haline gelmeye başlayan erozyon gün geçtikçe daha da hayati bir olgu olmaya başlamaktadır. Tüm Türkiye genelinde olduğu gibi İstanbulda da muhtelif su kaynakları kıyıları ve eğimli bölgeler erozyon ve sedimentasyonun etkisi altındadır. Sahalardaki toprak kayıplarına tektonik, iklim, eğim, bitki örtüsünün tahribi sebep gösterilebilir. Bu problemleri sayısal değerlerle tam olarak belirleyebilmek, ölçebilmek ve etkin toprak koruma stratejileri geliştirebilmek için güvenilir deneysel bilgilere gereksinim duyulmaktadır. Dünyada son zamanlarda erozyon konusunda geliştirilen serpinti radyonüklidlerinin (137Cs, 210Pb, 7Be) ölçülmesine dayalı yöntemlerle, toprak taşınma hızı ve şekli tespit edilmektedir. Bu yöntemlerden en güncel olanı ise 7Be ölçümüne dayalı olanıdır. Bu çalışmada İstanbul Teknik Ünivesitesi Ayazağa Yerleşkesinde yer alan yapay gölet çevresindeki eğimli yüzeylerden ve referans alanı temsil etmek üzere eğimsiz ve tahrip olmamış yüzeylerden kesit ve bütün toprak örnekleri alınmıştır. Ayrıca, yine aynı alanlara yakın eğimli yüzeylerden bütün toprak örnekleri alınmıştır. Bu toprak örnekleri, standart radyoaktif kaynaklarla kalibre edilmiş yüksek çözünürlüklü gama spektroskopisi sisteminde ölçülüp, Gamma Vision 32 yazılımı ile analiz edilmiştir. Spektrum analiz sonuçlarında zaman, kütle ve geometri düzeltmeleri yapılarak 7Be aktivite konsantrasyonları hesaplanmıştır. 7Be kütle derinliği profili oluşturularak ve serpinti radyonüklidleri yöntemi 7Be için uygulanarak, yöredeki ortalama 7Be aktivite konsantrasyonu 18,4±6,9 Bq kg-1ve taşınan toprak miktarı ise 1,014 kg m-2 hesaplanmıştır.

Soil Erosion is becoming more important and vital fact by the time. In İstanbul, sloped areas and shores of various water sources are threatened by erosion and sedimentation as it occurs all around Turkey. Soil loses in the relevant areas are related to tectonic, climate, slope, and degradation of vegetation. There is a need for reliable experimental information to assess these problems with numerical datas and develop effective soil conservation strategies. By using latterly improved methods around the world which are based on measurements of fallout radionuclides (137Cs, 210Pb, 7Be), it is possible to determine path of soil, soil movement and distribution rate. Most contemporary technic in concerned methods is the one based on 7Be measurements. In this work, sectioned and bulk soil samples were collected from flat and undisturbed sites, representing reference and sloping areas respectively in the environs of a small dam in Istanbul Technical University Ayazaga Campus. In addition, bulk samples were collected from sloping areas, next to same areas. These soil samples were measured with high-resolution gamma spectroscopy system calibrated using standard radioactive sources and analyses made by using Gamma Vision 32 software. By applying mass, time and geometry corrections for spectrum analyses results 7Be activity concentrations were calculated. Building 7Be mass depth profile and applying 7Be fallout radionuclides methodology, average 7Be activity concentrations for the region was determined as 18,4±6,9 Bq kg-1, and soil movement as 1,014 kg m-2.