19. Yüzyılda İstanbul’da Osmanlı Makam Müziğinin Yapıldığı Mekanlar Ve Batılılaşma'nın Bu Müzik Mekanları Üzerine Etkileri

Abstract

Osmanlı'da Makâm müziğinin eğitim ve icrâsı, her dönemde Saray dışında tekkeler, evler, konaklar, camiler ve kahvehâneler gibi mekânlarda da varolmuştur. 19. yüzyılda başlayan Batılılaşma hareketleri Osmanlı Makâm müziğini etkilediği gibi ve bu müziğin yapıldığı mekânları da etkilemiştir. Batılılaşma politikasının bir sonucu olarak Saray'da kurulan Muzıkâ-ı Hümâyun'da Batı müziği ağırlıklı bir eğitim verilmeye başlanmıştır. Bununla birlikte Osmanlı Makâm müziği ve yüzyıllardır büyük bestekâr ve icrâcıların yetişmesine hizmet eden Enderun Meşkhânesi eski önemini yitirmiştir. Bu dönemde evlerde yapılan Makâm müziği meşk ve âlemleri yerini yavaş yavaş Batı tarzı müzik ve eğlencelere bırakmıştır. Gerek dini gerekse ladini müziğin en çok beslendiği kaynakların başında gelen tekkeler de bu dönemdeki değişim furyasından müzikal ve mekânsal anlamda payını almıştır. Camilerde de bu döneme kadar kullanılan dini müzik formlarında bir takım değişikliklerin olduğu görülmüştür. Osmanlı sosyal hayatının önemli buluşma mekânlarından biri olan kahvehânelerin bazılarında sadece icrâ edilen müzikte değişim görülürken, bazıları ise tamamen kabuk değiştirip vaktiyle Doğu'dan devşirilmiş olan Batılı ?cafe?lere dönüşmüştür. Öte yandan Osmanlı'da Batı müziğinin kamusal alanda belirmesini sağlayan opera, operet, bale, çalgılı gazinolar ve tiyatro Osmanlı kültür hayatına tiyatro salonları gibi kendilerine mahsus yeni mekân türlerini de beraberinde getirmiştir.

The education and performance of maqam music in the Ottoman Empire have been carried on in every period both at the palace and out of the palace, in public places like dervish lodges, houses, mansions, mosques, and coffehouses. Westernization movements that began in the 19th century had affected both the Ottoman maqam music and the places it had been taught and performed. The Muzıkâ-ı Hümâyun that had been established at the palace as a result of Westernization policies, had a predominantly Western music based curriculum, Thus Ottoman Maqam music and the Enderun Meşkhânesi which for centuries had served as the educator of great composers and performers, lost its significance. In this era, meşk and âlems of Maqam music performed in residences were replaced by Western style of music and entertainments. The dervish lodges which are among the main sources that nourished both religious and secular music, nolens volens had evolved with this wind of change. Reformations were observed in the religious music forms performed in the mosques. Some of the coffeehouses which are one of the most important meeting places of the Ottoman social life, not only had changed the kind of music performed in, but also had changed its shell into Western cafés which had once evolved from the Eastern. Besides, opera, operet, balet, instrumental gazinos and theatres which made Western music appear in public sphere in the Ottoman Empire, brought with them the new kind of places like theatre halls into Ottoman cultural life.