Arz-yönlü İktisat Ve Laffer Eğrisinin Türkiye Tahmini : 1982-2008

Abstract

Vergi oranlarındaki değişikliklerin iktisadi faaliyetler üzerinde önemli etkileri olduğu bilinmektedir. Maliye literatüründe genel olarak, yüksek vergi oranlarının ekonomi üzerinde olumsuz etkiler yarattığı hususunda uzlaşıldığı görülmektedir. Vergi oranlarının düşürülmesine bağlı olarak çeşitli kanallarla uzun dönemde ekonominin büyüyeceği düşünülür. 1970'lerin iktisadi sorunlarına alternatif bir çözüm getirebilmek için ABD'de ortaya çıkan ve temelini vergi indirimlerinin oluşturduğu arz-yönlü iktisat politikası bir çok ülkede uygulanmıştır. 1974 yılında Amerikalı iktisatçı Arthur Laffer tarafından ortaya atılan ve arz-yönlü iktisadın en önemli konularından biri olan ?vergi indirimlerinin vergi gelirlerini arttıracağı? görüşü, bir diğer ifadeyle Laffer etkisi, halen tartışmalı konulardan biri olsa da, farklı dönemlerde farklı ekonomiler için test edilmiş ve genel olarak Laffer'in görüşlerini destekleyici sonuçlara ulaşılmıştır. Bu tez çalışmasının amacı, eğer gerçekten bir Laffer eğrisi söz konusuysa, Türkiye'nin 1982-2008 dönemine ait Laffer eğrisinin tahmin edilmesidir. Literatürdeki diğer çalışmalardan farklı olarak, hem tüm vergi gelirleri toplamı için hem de diğer vergi türleri için Laffer eğrileri tahmin edilmiştir. Bu çalışmada Türkiye'nin vergi gelirleri ve vergi oranları arasındaki ilişki, 1982 yılından sonraki dönem için incelenmiştir. 1982 yılının seçilmesinin nedeni, 1980 sonrasının iktisadi yapıdaki değişikliklere paralel olarak vergi sisteminde de kapsamlı değişikliklerin yapıldığı bir dönem olmasıdır. 1980'lerde başta ABD olmak üzere pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede gündemde olan marjinal vergi oranlarının indirilmesi, kamu harcamalarının azaltılması, yasal-kurumsal serbestleşme ve özelleştirme gibi iktisat politikaları akademik ve politik çevrelerde tartışılan önemli konular arasında yer almıştır. 24 Ocak 1980 İstikrar Programında alınan kararlar ile Türkiye'nin iktisadi yapısında çok ciddi dönüşümler yaşanmıştır. Burada esasen vergi politikasına ilişkin kararlar mevcut olmasa bile, iktisadi anlamda yaşanan bu dönüşüm, maliye politikasını da etkilemiş ve maliye politikası araçları da bu değişim doğrultusunda arz yönlü iktisat anlayışı çerçevesinde kullanılmıştır. Bu dönem sonrasında Türkiye'nin vergi politikasında köklü değişikliklere gidildiği görülmektedir. Vergi indirimleri tüm dünyada uygulandığı gibi Türkiye'de de hem dolaylı hem de dolaysız vergiler bazında bir maliye politikası aracı olarak kullanılmaktadır. Çalışmada kullanılan veriler, Maliye Bakanlığı'nın çeşitli vergi istatistiklerinden elde edilmiştir. Laffer eğrisinin tahmininde Beenstock'un İngiltere'nin Laffer eğrisini tahmin etmek için kurduğu model kullanılmıştır. Modelin çözümünde En Küçük Kareler Yöntemi'nden yararlanılmıştır. Sonuçta, teorik olarak Laffer eğrisinin varlığından söz edilse bile, Türk Vergi Sistemi'ndeki gelişmelere bakıldığında Laffer'in kurmuş olduğu hipotezi destekleyecek sonuçlara ulaşılamadığı söylenebilir.

It is known that tax rates have important effects on economic activities. In public finance literature, generally, there is a concensus on high tax rates create negative effects on the economy. It is thought that, depending on the tax deductions economy grows in the long run through different channels. Based on tax deductions, supply-side economics, which emerged in the USA as an alternative solution to the economic problems of 1970s, has been applied in many economies. The idea that tax deductions increase tax revenues, which is also known as Laffer effect, is one of the most important subjects of supply-side economics and it was first set forth by Arthur Laffer, an American economist, in 1974. This idea has been tested for different economies in different periods and the consequences support the idea of Laffer. The aim of this thesis is to estimate the Laffer curve of Turkey for the period of 1982-2008, if really a Laffer curve exists. Its difference from the other studies in the literature is that the Laffer curve estimation is done for the total tax revenues and also for the other sort of taxes. In this study, the relationship between tax revenues and tax rates of Turkey is examined since 1982. The reason for 1982 to be chosen is that some comprehensive changes were made in the tax system of Turkey parallel to the policy changes in economic domain took place after 1980. In 1980s, the reduction of marginal tax rates and government expenditures, legal and institutional liberalization, and privatization became the main economic policies in the USA and many developed and developing countries. With the decisions taken in the 1980 January 24th Stabilization Programme, the economical structure of Turkey experienced radical changes. Here, even there were no tax policy decisions, the economic transformation affected fiscal policy and the fiscal policy tools were used in the framework of supply-side economics. After this period, it is seen that fiscal policy of Turkey has changed seriously. Now, tax deductions are used as a fiscal policy tool for both direct and indirect taxes in Turkey and the other countries. The data used in this study were obtained from the several tax statistics of the Ministery of Finance. For the estimation of the Laffer curve, the same model that Beenstock used for UK has been followed. Also, for solving the model, ordinary least squares method has been used. It is concluded that, even there is a Laffer curve theoretically, looking at the practices in Turkish Taxation System, no results has been found for supporting the hypothesis that Laffer suggests.