‘tasarım İçin Sürdürülebilirlik’ Alanında Aracı Kurumlar: Türkiye’de İnovasyon Destek Mekanizmaları Geliştirmek İçin Stratejiler

Abstract

İstanbul Teknik Üniversitesi ve Delft Teknoloji Üniversitesi’nde yürütülen bu ortak doktora çalışması, Türkiye’de henüz gelişmemiş olan “sürdürülebilirlik için tasarım” alanında firmalar için inovasyon desteği üzerine odaklanmaktadır. Bu çalışma, Türkiye’deki firmaların tasarım ve sürdürülebilirlikle ilgili destek ihtiyaçlarını, bu ihtiyaçların nasıl giderilebileceğini ve sürdürülebilirlik için tasarım yaklaşımının Türkiye’de endüstriye nasıl yayılabileceğini araştırmaktadır. Çalışma, hem Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınmasına, hem de tasarım, inovasyon ve sürdürülebilirlik alanlarında literatüre katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Daha spesifik olarak, bu çalışmanın araştırma amacı, sürdürülebilirlik için tasarım üzerine firmalar için inovasyon desteğini irdelemek ve toplumsal amacı, sürdürülebilirlik için tasarımın Türkiye’deki endüstriye firmaların inovasyon süreçlerini destekleyerek yayılmasıdır. Literatür araştırması iki ana bölümde sunulmuştur, kavramsal zemin, sürdürülebilirlik için tasarım kavramı üzerine ve teorik zemin, inovasyon sistemleri teorisi üzerine odaklanmaktadır. Sürdürülebilirlik için tasarım, “endüstrinin, ekonomik kaygılar kadar çevresel ve sosyal kaygıları da uzun süreli inovasyon stratejilerinin kilit esası olarak alması ve ilgili faktörleri tedarik zinciri ve ürün yaşam döngüsünü kapsayan ürün-servis-sistem geliştirmeye dahil etmeleri” olarak tanımlanmıştır (Crul & Diehl, 2006’ya dayanarak). Literatür araştırmasında, sürdürülebilirlik için tasarım üzerine çeşitli yaklaşımlar, tasarımcıların sürdürülebilirlikteki rolleri, spesifik olarak sürdürülebilirlik için tasarımın firmalardaki etkileri ve Türkiye’deki uygulamalar irdelenmiştir. Çalışmanın teorik temeli olan inovasyon sistemleri, “aktiviteleri ve etkileşimleri yeni teknolojileri başlatan, aktaran, modifiye eden ve yayan kamu ve özel kurum ağları” olarak tanımlanmaktadır (Freeman, 1987). Bu çalışmada inovasyon sistemleri irdelenirken fonksiyonel bir yaklaşımdan faydalanılmıştır (bknz. Hekkert vd., 2007; Bergek vd., 2008). İnovasyon sistemleriyle ilgili olarak tasarım inovasyonu süreçleri, aracı kurumlar, üniversitelerin aracı rolleri ve spesifik olarak sürdürülebilirlik için tasarım alanındaki aracı kurumlar irdelenmiştir. Aracı kurumlar literatürde “inovasyon desteği sağlayıcıları” olarak anılmaktadır (EC, 2009a) ve inovasyon sistemlerinin farklı aktörleri olan firmalar, üniversiteler ve araştırma kurumları, ve de inovasyon destekleyen politik düzenlemeler arasında simsar işlevi görmektedir (Van Lente vd., 2003). Aracı kurumların değeri, inovasyon sistemlerinin bağlantılılığını iyileştirirken sistem içinde yeni olasılıklar ve dinamiklik yaratmaktır (Howells, 2006). Aracı kurumların tipleri ve fonksiyonları çeşitli araştırma ve raporlarda sıralanmıştır (Van Lente vd., 2003; Howells, 2006; Klerkx & Leeuwis, 2008; EC, 2009a). Ayrıca bazı çalışmalar ünversiteleri bilgi aracı kurumu olarak (EC, 2009a), bazıları ise geçici aracı kurum rolleri üstlendikleri şeklinde (Cook vd., 2006) incelemektedir. Tasarım inovasyonu ve aracı kurumlar arasındaki bağ, “teknoloji simsarı” olarak adlandırılan tasarım danışmanlık firmaları ile kurulmaktadır (Hargadon, 2002). Lakin, sürdürülebilirlik için tasarım alanında çalışan aracı kurumları irdeleyen az sayıda çalışma bulunmaktadır (örn. O’Rafferty & O’Connor, 2010; Keskin vd., 2013). Literatür araştırmasını takiben, başlangıç araştırma soruları cevaplanmış, literatüredeki boşluklar belirlenmiş ve araştırma soruları aşağıdaki gibi revize edilmiştir: 1. Türkiye’deki firmaların sürdürülebilirlik için tasarım pratiklerinin son durumu nedir? 2. Bazı firmalar, mevcut engellere rağmen, sürdürülebilirlik için tasarım uygulamalarında nasıl başarılı olmaktadır? 3. Gelişmiş ülkelerde ve Türkiye’de sürdürülebilirlik için tasarım üzerine inovasyon desteğinin son durumu nedir? 4. Üniversitelerin sürdürülebilirlik için tasarımı endüstriye yaymada aracı kurum rolü nedir? 5. Tasarımcıların sürdürülebilirlik için tasarım üzerine inovasyon desteklerindeki rolü nedir? 6. Türkiye’deki firmaların inovasyon süreçlerinde sürdürülebilirlik için tasarımı uygulamaları için nasıl desteklenmelidir? Bu araştırma sorularını yanıtlayabilmek için birden fazla ampirik çalışma tasarlanmıştır. Beş ayrı ve bağlantılı ampirik çalışma, nitel bir yaklaşım ve çoklu metoddan faydalanarak yürütülmüştür. Takip edilen araştırma stratejisi, son durumu keşfetme ve açıklama, iyi örneklerden öğrenme, bulgulara dayanan stratejiler önerme ve bu stratejileri uzman görüşleri ile geliştirme şeklindedir. Birinci ampirik çalışmada, 26 örnek gösterilen firmanın sürdürülebilirlik için tasarım pratikleri bir anket yardımıyla irdelenmiştir. İkinci ampirik çalışma ilk çalışmayı takip ederek, Türkiye’de örnek gösterilen firmaların sürdürülebilirlik için tasarımı engellere rağmen nasıl uyguladıklarını, bir büyük ve bir küçük ölçekli firma üzerine yapılan vaka çalışmaları ile irdelemektedir. Üçüncü ampirik çalışma, sürdürülebilirlik için tasarım üzerine inovasyon desteğini Hollanda, Birleşik Krallık ve Türkiye’den 14 aracı kurum üzerine yapılan vaka çalışması ile irdelemektedir. Dördüncü ampirik çalışma, sürdürülebilirlik için tasarımın endüstriye yayılmasında üniversitelerin aracı kurum rollerini Hollanda’dan bir, Türkiye’den iki vaka analizi ile irdelemektedir ve üçüncü çalışma ile bütün oluşturmayı hedeflemektedir. Beşinci ampirik çalışma, sürdürülebilirlik için tasarımın Türkiye’deki endüstriye yayılması için önceki ampirik çalışmaların bulgularına dayanan stratejiler önermektedir. Stratejiler, Türkiye ve Avrupa’dan yedi uzman ile tartışılarak geliştirilmiştir. Ampirik çalışmaların odağı, örneklemi, metodu ve teorik katkısı farklı olduğu için, her ampirik çalışma farklı tip okuyucuları hedeflemektedir. Ampirik çalışmaların bulgularına dayanarak ortaya koyulan teorik katkılardan biri, inovasyon sistemi aktörlerinin sadece etkileşimde bulunmadığı, aynı zamanda rollerini değiştirdiğidir. Çalışmanın diğer katkıları, firmaların olası tüm sürdürülebilirlik için tasarım ihtiyaçlarını karşılayacak aracı kurumlar için bir çerçeve önermesi ve üniversitelerin sürdürülebilirlik için tasarım alanında endüstri ilişkileri aktivitelerini ve bunların çeşitlerini açıklamasıdır. Çalışma ayrıca, Türkiye’de örnek gösterilen firmaların sürdürülebilirlik için tasarım pratiklerini açıklamış ve endüstriye sürdürülebilirlik için tasarımın yaygınlaştırılması için stratejiler önermiştir. Araştırma bulgu ve sonuçları hem Türkiye’de hem de sürdürülebilirlik için tasarım açısından benzer şartlara sahip ülkelerdeki gelecek projeler için altyapı oluşturabilir. Son olarak, politikacılar, aracı kurumlar, firmalar, akademisyenler ve tasarımcılar gibi farklı tip okuyucular için öneriler sunulmuştur.

This joint PhD study between Istanbul Technical University and Delft University of Technology explores the innovation support for companies working on design for sustainability. As design for sustainability is not yet developed in Turkey, this study investigates the innovation support needs of companies working on design for sustainability, how these needs can be fulfilled and how to enable further spreading of the design for sustainability approach throughout the industry in Turkey. By these means, the dissertation aims to contribute both to Turkey’s sustainable development and to theory in the fields of design, innovation and sustainability. More specifically, this study has a research aim to investigate innovation support for companies working on design for sustainability and a societal aim to spread the design for sustainability approach throughout the industry in Turkey by supporting the companies’ innovation processes. The literature review is presented mainly in two sections; the conceptual background focuses on the design for sustainability concept, while the theoretical background focuses on the innovation systems theory. Design for sustainability is defined as “industries taking environmental and social concerns along with economic concerns as key elements in their long term innovation strategy and incorporating related factors into their product-service-system development throughout the supply chain and also the life cycle of the product” (based on Crul & Diehl, 2006). This thesis reviews various approaches within design for sustainability, the specific roles of designers in sustainability, design for sustainability implications in companies, and its practice in Turkey. The theoretical basis for the study, innovation systems, are defined as “the network of institutions in the public and private sectors, whose activities and interactions initiate, import, modify and diffuse new technologies” (Freeman, 1987). This dissertation utilizes a functional approach to innovation systems (see Hekkert et al., 2007; Bergek et al., 2008). In relation to innovation systems, design innovation processes, intermediaries, universities’ intermediary role and intermediaries in the design for sustainability field are explored. Intermediaries are called “providers of innovation support” (EC, 2009a), and they function as brokers between the various actors of an innovation system: “companies, universities and research institutes, and political arrangements that support innovation” (Van Lente et al, 2003). Intermediaries are important for creating new possibilities and dynamism within an innovation system, along with improving its connectedness (Howells, 2006). Types and functions of intermediaries are listed in several studies and policy reports (Van Lente et al., 2003; Howells, 2006; Klerkx & Leeuwis, 2008; EC, 2009a). Moreover, some studies investigate universities as knowledge intermediaries (e.g., EC, 2009a), or as taking on temporary intermediary roles (e.g., Cook et al., 2006). The link between design innovation and intermediaries is established via design consultancy companies, called “brokers of technology” (Hargadon, 2002). However, only a few studies investigate intermediaries working in the sustainability field (e.g., O’Rafferty & O’Connor, 2010; Keskin et al., 2013). Following the literature review, the initial research questions are answered, the literature gaps are defined and the research questions are revised as follows: 1. What is the state of the art of companies’ design for sustainability practices in Turkey? 2. How do some companies in Turkey succeed in implementing design for sustainability despite the barriers? 3. What is the state of the art of innovation support for design for sustainability in developed countries and in Turkey? 4. What is the intermediary role of universities in diffusing design for sustainability into the industry? 5. What is the role of designers in the innovation support for design for sustainability? 6. How should companies in Turkey be supported in their innovation processes for applying design for sustainability? To be able to answer these research questions, multiple empirical studies are designed. Five separate and interrelated empirical studies are carried out, consisting of a qualitative approach and multiple methods. The research strategy followed is to explore and explain the state of the art, learn from best examples, draw strategies based on findings and develop them further with expert opinions. In the first empirical study, design for sustainability activities of the 26 best performing companies in Turkey are explored through a questionnaire. The second empirical study, which follows the first empirical study, relies on in-depth case studies of one large and one small company to explore how best practice companies in Turkey apply design for sustainability despite barriers. The third empirical study investigates the innovation support for design for sustainability through case studies of 14 intermediaries from the Netherlands, the United Kingdom and Turkey. The fourth empirical study aims to complement the third one, by exploring the intermediary role of universities in diffusing design for sustainability into the industry through one case study from the Netherlands and two case studies from Turkey. The fifth empirical study builds upon the preceding empirical studies and proposes strategies for diffusing design for sustainability into the industry in Turkey. The strategies are discussed and further improved following interviews with seven experts from Turkey and Europe. As the focus, case, method, and theoretical contribution of each empirical study varies, each empirical study might be of interest to different types of readers. Based on findings from the empirical studies, one theoretical contribution raised adresses the relationships between the innovation system’s actors as consisting not only of interactions, but also of interchanging roles. Other contributions of the thesis include a framework of intermediaries supporting all possible company needs related to design for sustainability, and explaining the different types of outreach activities carried out by universities in the design for sustainability field. Moreover, by explaining the design for sustainability practices of best performing companies and developing strategies for diffusing design for sustainability into the industry in Turkey, the study aims to build a background for future projects both in Turkey and in other regions with similar conditions regarding design for sustainability. Finally, recommendations are drawn for various types of readers – policy makers, intermediaries, companies, academics and designers.