Türk Boğazları İçin bir Seyir Modeli Geliştirilmesi

Abstract

TÜRK BOĞAZLARI İÇİN BİR SEYİR MODELİ GELİŞTİRİLMESİ ÖZET Türk Boğazları Karadeniz ile Ege Denizini birbirine doğrudan birbirine bağlayan yegane suyoludur. Karadeniz ile diğer denizleri birbirine bağlamanın yanında Asya ve Avrupa arasında kara ulaşımının önemli bir bölümü bu bölgeden geçer. Bu özelliği ile ilk çağlardan bu yana sahip olduğu stratejik konumunun yanında Türk Boğazları çevresel ve tarihsel özellikleriyle önemli bir dünya mirasını oluşturmaktadır. Bu duyarlı ortama rağmen geçen gemiler gerek sayı gerek boyut gerekse tonajları bakımından artış göstermiştir. Hatta senelik İstanbul Boğazından 55000, Çanakkale Boğazından 50000 geçiş yapan gemi sayısı ile bir çeşit fiziksel doygunluk noktasına gelmiştir. Toplam gemi geçişi yılda 100,000 gemi seviyesinin üzerine çıkmıştır. 1936 yılıyla kıyaslamak isteseniz, o sene toplam geçiş sayısı yalnızca 4500 gemiydi. Bu gemilerin tonajı bu günkü ortalama gemi ölçülerine göre daha küçüktüler. Türk Boğazları uluslararası deniz trafiğinin zararsız geçiş yapan gemilerine açık olan Türk kara sularıdır. Doğal yapısı ve diğer çeşitli doğal koşullar nedeniyle Türk Boğazları çok tehlikeli bir suyoludur. Türk Boğazlarının çevresinde 15000 üzerinde nüfus yaşamaktadır. Her gün İstanbul Boğazından 150, Çanakkale Boğazından 140 gemi çeşitli yüklerle geçmektedir. Bu yüklerin bir çoğu tehlikeli yüklerdir. Bu gemiler yüksek yoğunlukta nüfusun ve yoğun bir yerel deniz trafiğinin içinden geçmekte ve yoğun trafik yüzünden bu yüksek nüfusun ve hassas doğal çevrenin yakınında beklemektedirler. Türk Boğazlarına ilişkin bir çok çalışma ve çeşitli önerileriler vardır. Türk Devleti boğazlarımız ve buralardan gemilerin emniyetle geçişi için kayda değer yatırımlar yapmıştır. Geçiş yapan gemilerin ve boğazlarımızın emniyetine ve korunmasına yönelik tüm önlemler kazaların, can ve mal kayıplarının, çevre felaketlerinin önlenmesi, boğazlarımızdan deniz ulaşımına devam edilebilmesi, Türk boğazları bölgesinde yaşayanların huzur, sağlık ve emniyet içinde hayatlarına devam edebilmelerini amaçlamaktadır. Bu nedenle gemilerin uyması gereken genel kurallara ile Türk Boğazlarına ilişkin özel kurallara uymak ve Türk Boğazlarında en üst düzeyde verilen gemi trafik hizmetlerini kullanmak yoluyla bütün bu emniyet tedbirlerinden yararlanmak büyük önem taşır. Fakat bu tehlikeli suyolu için en önemli emniyet tedbiri, Türk Boğazlarında hizmet veren, hizmet bölgelerinin ve bu bölgedeki yerel koşulların, kuralların, yasak ve kısıtlamaların, çeşitli hizmetlerin ve diğer olanakların uzmanı olan kılavuz kaptanların verdiği çok yüksek standarttaki hizmetlerinden yararlanmaktır. Kılavuzluk hizmetlerinden yararlanan gemiler dolayısıyla diğer tüm hizmetlerden de, daha etkin ve verimli bir şekilde yararlanabilirler. Uluslararası Denizcilik Örgütünün şiddetle tavsiyede bulunmasına rağmen kılavuzluk hizmetinden faydalanan gemi sayısı henüz tatmin edici bir seviyeye ulaşmamıştır. Bu tez çalışması içinde, bir geminin Türk Boğazlarından kuzeyden güneye ve güneyden kuzeye geçişi rotalar, dönüşler ve referans noktaları olmak üzere, genel yapısı ve önemli unsurlarıyla özet olarak açıklanmıştır. Türk Boğazlarından geçiş yapan en büyük boyutlarda gemiler ve geçişi çeşitli nedenlerle zorluk ve veya kısıtlamalara bağlı olarak yapılabilen veya kurallar gereği özel geçiş koşullarına bağlı olan farklı tonaj ve boyutlarda gemiler de dahil olmak üzere, gece, gündüz, yaz, kış, farklı hava, deniz ve görüş koşullarında, farklı akıntı koşullarında farklı gemilerle yapılan çok sayıda geçişte gemilerin köprüüstünden yapılan gözlemler sonucunda oluşturulan açıklamalar manevralar süresince çekilen fotoğraflarla desteklenmiştir. Öncelikle Karadeniz’den İstanbul Boğazı’na yaklaşan bir geminin geçiş koşullarına ilişkin bilgiler verilmiştir. Bir geminin İstanbul Boğazı’nı kuzeyden güneye geçişi her bir rota ve her bir dönüş için açıklanmıştır. Marmara Denizi geçişi, bu bölgedeki trafik ayrım düzeni, gemi trafik hizmetlerine ilişkin sektörler, seyir rotaları, trafik durumu ve diğer koşullarla birlikte açıklanmıştır. Çanakkale Boğazı kuzeyden güneye geçişi aynı yöntemle açıklanmıştır. Daha sonra Türk Boğazları güneyden kuzeye hakkında geçişi farklılıklarıyla birlikte bilgi verilmiştir. Güney kuzey geçişinde faklı rotalar ve dönüşler ilgili diğer bilgiler ve açıklamalarla birlikte verilmiştir. Bu çalışma kapsamında Türk Boğazlarından geçişe ilişkin tehlikeler ve zorluklar analiz edilmiştir. Doğal koşullardan, özellikle akıntıdan, sığlıklardan, dar bölgelerden ve keskin dönüşlerden kaynaklanan zorluklar örneklerle irdelenmiştir. Türk Boğazlarında hakim yüzey akıntısının, koyların içinde ve burunların ardında oluşan anaforların, farklı derinliklerdeki ters dip akıntılarının, bu akıntılarda farklı rüzgar koşullarında ortaya çıkan değişimin gemi seyri üzerinde oldukça önemli, seyri ve boğalardan emniyetle geçişi zorlaştıran hatta bazen engelleyen etkileri vardır. Normal ve yaygın hava koşullarında mevcut olan, kuzeyli rüzgarlarla artan güney yönlü hakim yüzey akıntıları, güneyli rüzgarların boğazların güney girişi önüne suları yığarak içerde tümüyle farklı, kuzey yönlü bir akıntı oluşturması, faklı iki akıntının boğazın içinde karşılaştıkları yerde suların karışması ve akıntıdaki ani değişimler, boğazın koyları ve burunlarıyla oluşturdu şekilden kaynaklanan akıntıdaki farklılaşmalar, ters akıntıların gemilerin seyri ve manevrası üzerinde önemli etkileri vardır. Türk Boğazlarında günümüzde birçok hizmet verilmektedir. Kılavuzluk, gemi trafik hizmetleri, fenerler, şamandıralar ve diğer seyir yardımcıları, tahlisiye hizmetleri, sağlık / karantina denetim ve hizmetleri gibi hizmetler tez çalışması kapsamında incelenip açıklanmıştır. Bu hizmetler içinden yararlanılması zorunlu olanlar özet olarak, her ne kadar tavsiye kararı olsa da yararlanılması ihtiyari olan kılavuzluk hizmeti ise, nasıl yaygın hale getirilebileceği üzerinde durmak amacıyla geniş olarak ele alınmıştır. Türk kılavuz kaptanlarının standartları ve belgelendirilmeleri konusu analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Bu kapsamda kılavuz kaptanların ilgili mevzuatlarına atıfla eğitim, sınav ve belgelendirme standartları özetlenmiş bu çerçevede mevcut eğitim ve sınav usul ve içerikleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Mevcut yapının üzerine, Uluslararası Denizcilik Örgütünün kılavuz kaptanlar için genel amaçlı referanslarına dayalı olarak, Türk Boğazlarında hizmet veren kılavuz kaptanlara özel, genel hatlarıyla, çerçeve bir eğitim müfredatı oluşturulmuştur. Eğitim konuları bir tabloda ana hatlarıyla oluşturulmuş daha sonra ilgili maddelerin detaylandırarak üzerinde çalışılmış ve içerikleri geliştirilip, örneklerle zenginleştirilerek belirginleştirilmiştir. Tez çalışması kapsamında Türk Boğazlarına ilişkin olarak simülasyon sistemleri incelenmiştir. Simülasyonun ne olduğu, çeşitleri açıklanmış ve analiz edilmiştir. Bilgisayar simülasyonu, köprüüstü / gemi kullanma amaçlı sayısal simülasyon sistemleri, insanlı model gemi kullanma simülasyon sistemleri incelenmiştir. Simülasyon sistemleri hakkında genel bilgi verilerek gemi manevrasıyla ilişkili olarak değerlendirmelerde bulunulmuştur. Köprüüstü benzetimli ve gemi kullanma amaçlı simülasyon konusunda ülkemizde ve dünyada bulunan simülasyon merkezleri hakkında bilgiler verilmiştir. Tezin hazırlanma sürecinde İTÜ Denizcilik Fakültesi Simülatörler Merkezinde, Tam Donanımlı Köprüüstü / Gemi Kullanma Simülatöründe Türk Boğazlarına ilişkin çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Söz konusu simülatör merkezinde, öğrenci, gemiadamı, kılavuz kaptan ve gemi trafik operatörlerinin eğitimlerinin planlama ve icra faaliyetlerine, ayrıca araştırma ve geliştirme ve değerlendirme faaliyetlerine iştirak edilmiştir. Ayrıca yurtiçi ve yurtdışı diğer bazı simülasyon merkezlerinde incelemelerde bulunulmuştur. İlgili çalışmaların sonucunda ulaşılan bilgiler derlenmiş, gözlemlerde ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Diğer bir simülasyon türü olan insanlı model gemi simülasyonu konusunda dünyadaki gelişmeler araştırılarak değerlendirilmiştir. İnsanlı model gemi simülasyonu konusunda en tecrübeli merkezlerden biri olan Fransa’nın Port Revel İnsanlı Model gemi Simülasyon Merkezinde bir haftalık altı kişilik küçük bir gruptan oluşan kılavuz kaptanlara yönelik bir eğitimde bulunulduğu süre içinde gözlem ve araştırmalar yapılmıştır. Simülasyon merkezlerinde yapılan çalışmalar sonucunda simülasyonun Türk Boğazlarına ilişkin eğitim, araştırma, geliştirme ve değerlendirme faaliyetlerinde etkin ve verimli olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Bu tez çalışması kapsamında, Türk Boğazları için bir seyir modeli geliştirmek amacıyla özelleştirilmiş Formel Emniyet Değerlendirilmesi (FED) metodu kullanıldı. Türk Boğazlarından geçiş yapan gemi sayılarının, kazaların ve kaza yerlerinin belirtildiği güncellenmiş istatistikler analiz edildi. Gemilerin geçiş sayılarının, kazaların sayıları ve yerlerinin bulunduğu istatistikler kullanılarak grafikler oluşturuldu. Riskler ve mevcut önlemler analiz edildi. Mevcut ve sürdürülen yapı ve önlemlerin mevcut ve öngörülen risklere karşı yeterli olup olmadığı çeşitli yönleriyle irdelendi. Uygulanan yönteme uygun olarak öneriler geliştirildi. Seyir emniyetinin arttırılması, denize ve doğal çevreye ve Türk Boğazları çevresinde yaşayan insanlara yönelik risklerin azaltılması amacıyla, bu amacın gerçekleştirilmesi ve sürdürülmesi durumunda elde edilecek olumlu sonuçlar arasında Türk Boğazlarının ulaşım ve taşımacılık için olduğu kadar kültür, turizm, eğlence, hobi, balıkçılık ve spor gibi farklı alanlarda kullanım ve üretim olanaklarının da korunacağı gerçeğinin de göz önünde bulundurulması gerekir. Türk Boğazları’nda deniz kazalarının ve bu kazalar sonucu ortaya çıkabilecek felaketlerin, ölüm ve yaralanmaların, yangın ve patlamaların, kirlilik ve kayıpların önlenmesi, Türk Boğazları’ndan günümüzde ve gelecekte her açıdan verimli olarak yararlanılması, Türk Boğazlarının tarihi ve doğal güzelliklerinin gelecek nesillere bırakılabilmesi amacıyla uygulanabilir her türlü önlemin alınması gerekir. Değerlendirmenin sonunda, Türk Boğazlarında mevcut seyir sisteminin teknik, hukuki, işletimsel yönleri değerlendirildi. Söz konusu değerlendirme sonucunda önerilmek üzere yeni bir model oluşturuldu. Mevcut riskleri azaltmak için önlemler, mevcut sorunların giderilmesine yönelik çözümler, seyir emniyetini artırmaya yönelik öneriler geliştirildi. Tüm önerilerin içinde en temel öneri Türk Boğazlarından geçişlerde kılavuzluk hizmetlerinden faydalanmak olarak belirlendi. Bu önerinin yanında kılavuzluk hizmetlerinin yüksek standardını korumak için hizmetin standartlar, eğitimler, yöntemler, tesisler, işlemler ve organizasyon dahil olmak üzere tüm yönlerini güncellemek ve geliştirmek önerilmektedir. Halkla ilişkiler, kurallar ve tavsiyeler, araçlar ve tesislere ilişkin diğer bir çok öneri de oluşturulmuştur. Bu tez çalışması Türk Boğazlarındaki her bir gemi hareketi için kılavuzluk hizmetlerinden faydalanmayı şiddetle önerir. Bununla birlikte kılavuzluk hizmetlerinden yararlanılmasını desteklemek amacıyla teknik, hukuki ve işletimsel her türlü önlemin alınması önerilir.

DEVELOPING A NAVIGATIONAL MODEL FOR THE TURKISH STRAITS SUMMARY Turkish Straits are the unique passage between the Black Sea and the Aegean Sea. Beside its strategic location, this passage is a very important world heritage with its historical and environmental specifications. Despite this delicate situation, the maritime traffic increased by numbers, by sizes and by tonnages of passing vessels. They have almost reached to such physical satisfaction level with average 55000 vessels per year trough the İstanbul Strait and 50000 vessels per year trough the Çanakkale Strait. Total number of passages has reached to over 100000 passages per year. If you like to compare the total number of passages with 1936; it was 4500 passages of vessels per year. The tonnages of those vessels were smaller than today’s average ship sizes. Turkish Straits are the Turkish territorial waters which are also open for international sea traffic, for the innocent passages. Due to several natural conditions the Turkish Straits are very hazardous waterway. More than 15,000,000 peoples living around the Turkish Straits. Every days more than 150 vessels trough the İstanbul Strait, 140 vessels trough the Çanakkale Strait passing with several types of cargoes. Many of them are dangerous cargoes. They are passing within the very heavy populated area and very heavy local maritime traffic. And due to heavy traffic, they are waiting in vicinity of this big population and very delicate natural environment. There are many studies and several proposals for the Turkish Straits. The Turkish State made considerable investment for this passage. Therefore to utilise all these safety precautions by obeying rules and regulations and utilising the vessel traffic services are very important. But the most important safety precaution for this dangerous waterway is utilising the very high standards services of the Turkish Maritime Pilots. Despite the strong recommendations by the International Maritime Organisation the percentage of the vessels utilising these services is not yet in satisfactory level. In this thesis southbound and northbound passages for a vessel through the Turkish Straits have been briefly explained with courses, turns and reference points. Dangers and difficulties of the passages through the Turkish Straits have been analysed. Services such as pilotage service have been explained. Standards and certifications of the Turkish maritime pilots have been interpreted and analysed. A proposed syllabus has been developed using references developed by the International Maritime Organisation. The proposed syllabus has been explained with necessary details and examples. Simulation systems in relation with the Turkish Straits have been explained and analysed. Computer simulation, bridge / ship handling numeric simulation, manned model ship handling simulation systems have been explained and analysed. Importance of using simulation systems for training, research and development has been explained. In order to develop a navigational model for the Turkish Straits, Specialised Formal Safety Assessment Method has been used. Updated statistics of the number of passages, number of accidents and places of accidents have been analysed. Graphics have been prepared related the passages and accidents, using the statistics. Risks and existing precautions have been analysed. As the result of the assessment, technical, legal, operational aspects of the existing navigational system through the Turkish straits have been evaluated and a proposed new model has been developed. The precautions to reduce the risks, the solutions to solve existing problems, the recommendations to improve the safety of navigation have been proposed. The main recommendation is the utilising the pilotage service for the passages through the Turkish Straits. Beside this recommendation, it is also recommended to maintain the existing high standard of the pilotage services by updating and upgrading all aspects of the services including the standards, training, procedures, facilities, operations and organisation. Many other recommendations related public relations, rules and recommendation, facilities and equipments have also been proposed. This thesis strongly proposes to utilise the pilotage services for every vessel movement in Turkish Straits. It also recommends technical, legal and operational precautions in order to encourage utilising the pilotage services.