Standart Penetrasyon Deneyi İle Zemin Özelliklerinin Belirlenmesi Ve Türkiye’deki Uygulaması

Abstract

Standart Penetrasyon Deneyi (SPT) zemin incelemelerinde en sık kullanılan ve en eski arazi deneylerden biridir. Son yıllarda düzeltilmiş SPT-N değeri ile çeşitli zemin özellikleri arasında ilişkiler farklı araştırmacılar tarafından çalışılmıştır. Bu bağlamda, arazide ölçülmüş değerler üzerinde yapılan düzeltmeler, çok önemli etkenler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu düzeltmelerde, tij uzunluğu (CR), sondaj kuyusu çapı (CB), numune alıcı kılıf (CS), çakma başlığı (CA), tokmak yastık durumu (CC), tokmak tipi ve tokmağın düşürülüş şekli (CE) etkileri göz önüne alınmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’de SPT’nin uygulaması ve deneyde kullanılan aletleri belirleyerek SPT’nin profili çıkarılması ve bunun sonucunda da düzeltme faktörlerini belirlemek amacıyla geniş kapsamlı anket çalışması yapılmıştır. Böylece düzeltilmiş SPT-N değerlerin elde edilmesinde uygun (doğru) düzeltmeler kullanılmıştır. Ayrıca bu çalışma da SPT-N ile qu, cu, mv and Mc arasında korelasyonlar araştırılmış ve Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde yapılan bir çok zemin araştırmasından elde edilen veriler üzerinde düzeltmelerin etkisinin kontrolü yapılmıştır. Anketlerin sonuçlarından Türkiye’de SPT düzeltme faktörleri olan CC=1, CB= 1, CA=0.85, CS=1.2, CE=0.75 olarak alınabilir. Ülkemizde ince daneli zeminler için tüm düzeltmeleri içeren SPT-N60=CE*CR*CS*CA*Narazi şeklini almakla beraber daha basit ve oldukça aynı sonucu veren SPT-N60=0.75*CR*Narazi kullanılabilir. SPT kullanılarak, serbest basınç mukavemeti (qu) ve drenajsız kayma mukavemeti (cu) gibi zemin özellikleri büyük bir doğrulukla belirlenebilmektedir. Bununla birlikte, hacimsel sıkışma katsayısı (mv) gibi zemin özelliklerinin belirlenmesinin doğru olmayacağı belirlenmiştir.

The Standard Penetration Test (SPT) is one of the oldest and the most frequently used field tests in soil exploration. In recent years several researchers attempted correlations between corrected field measured values with several soil properties. In that context corrections applied to field values have become crucial. Effects of the rod length (CR), borehole diameter (CB), liner inside sampler (CS), anvil (CA), hammer cushion (CC), type of hammer used and hammer release mechanism (CE) are considered in those corrections. In this study a questionnaire is circulated to determine the practice adopted and corrections factors in this country when performing standard penetration test and appropriate corrections are used in obtaining corrected values. In addition the aims of this study are to examine correlations between SPT-N and qu, cu, mv and to check the relevance of those corrections with regards of the data obtained from a large number of soil investigations performed in Turkey. As a result of questionnaires SPT corrections factors in Turkey can be taken as CC=1, CB= 1, CA=0.85, CS=1.2, CE=0.75. For fine-grained soils in Turkey corrected SPT-N equation is taken as SPT-N60=CE*CR*CS*CA*Nfield. However, SPT-N60=0.75*CR*Nfield equation which is simpler and gives nearly same results can be used. Using SPT results it is found that the properties of fine-grained soils such as qu and cu are determined sufficent correctly and however mv and Mc are not determined.